"Δεν υπάρχει πιο συναρπαστικό ταξίδι από εκείνο της γνωριμίας με τον εαυτό"

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA - Vasiliki G. Venetis, Post MA

21.2.12

Η Διαδικασία Διαμόρφωσης της Σεξουαλικής Ταυτότητας!

Σύμφωνα με πολλές ψυχολογικές θεωρίες, μια από τις φυσιολογικές αλλά και συναισθηματικές ανάγκες της ανθρώπινης φύσης είναι η έκφραση της σεξουαλικής ταυτότητας μέσω της επιλογής του κατάλληλου ερωτικού συντρόφου όπως αυτός ορίζεται από κάθε άνθρωπο.


Και μπορεί η έκφραση της σεξουαλικότητας του ανθρώπου να εκδηλώνεται ηλικιακά κατά την διάρκεια της εφηβείας ωστόσο, σχεδόν όλες οι ψυχολογικές έρευνες έρχονται να μας αποδείξουν ότι η σεξουαλική ταυτότητα αρχίζει να διαμορφώνεται από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του ανθρώπου.


Ο πρώτος ψυχαναλυτής που κάνει λόγο για την σεξουαλική ανάγκη του ανθρώπου δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον Sigmund Freud ο οποίος στην ψυχοδυναμική θεωρία αναφέρει ότι ο άνθρωπος αποζητά την σεξουαλική έκφραση στην προσπάθεια του να επικρατήσει στον θάνατο.  Παράλληλα, στην θεωρία των ενστίκτων επισημαίνει ότι η σεξουαλική έκφραση παρατηρείται από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου στην προσπάθεια να προσφέρει ικανοποίηση στο ψυχικό αλλά και σωματικό οργανισμό του.


Ωστόσο, ο Αμερικανός Ψυχολόγος Lawrence Kohlberg, φανατικός οπαδός του Jean Piaget, καθιέρωσε την θεωρία για την ανάπτυξη της σεξουαλικής ταυτότητας κατά την διάρκεια των παιδικών χρόνων. Υποστήριξε ερευνητικά ότι τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται και να κατανοούν την φύση της ταυτότητας επηρεασμένοι από την καθημερινότητα τους.


Πιο συγκεκριμένα, ο Kohlberg θεμελίωσε την ανάπτυξη της ταυτότητας σε τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο στην ηλικία των 3 ετών, τα παιδιά ονομάζουν το φύλο τους, επισημαίνουν τις διαφορές στα αγόρια και στα κορίτσια αλλά αδυνατούν να αναγνωρίσουν ότι οι άνδρες έχουν διαφορετικό σχήμα σώματος από ότι οι γυναίκες ενώ, πιστεύουν ότι το φύλο κάθε ανθρώπου δεν είναι σταθερό και αλλάζει ανάλογα με τις περιστάσεις.


Καθώς όμως τα παιδιά μεγαλώνουν, από τα 4 ως τα 6 χρόνια της ζωής τους, αρχίζουν να κατανοούν  καλύτερα την έννοια της ταυτότητας του ανθρώπου. Πλέον, αναγνωρίζουν ότι η φύση του φύλου είναι σταθερή και δεν μεταβάλλεται αλλά πιστεύουν ότι η επιλογή της εξωτερικής εμφάνισης είναι εκείνη που θα καθορίσει το φύλο του ανθρώπου.


Και φθάνοντας στην ηλικία των 6 χρόνων, στα πρώτα σχολικά τους βήματα, τα παιδιά είναι σε θέση πια να επισημάνουν τις διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα αναγνωρίζοντας ότι κάθε φύλο είναι συγκεκριμένο και σταθερό για τον άνθρωπο.


Ωστόσο, ο Kohlberg παρατήρησε ότι ορισμένα παιδιά ακόμα και στην ηλικία των 6 χρόνων αδυνατούν να διαχωρίσουν τα φύλα, στάση που φαίνεται να τους συνοδεύει μέχρι τα χρόνια της ενηλικίωσης η οποία αποτελεί σημείο ενίσχυσης της επιλογής ερωτικού συντρόφου του ιδίου φύλου.


Βέβαια, η εξέλιξη των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας ενός ανθρώπου εξαρτάται τόσο από τις ψυχικές δομές όσο από τις βιολογικές αλλά και τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
Εργαστηριακές έρευνες έχουν αποδείξει ότι κατά βάση οι βιολογικοί παράγοντες στηριζόμενοι στις ορμονικές λειτουργίες είναι εκείνοι που θα καθορίσουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό του άνθρωπου.


Και αν λάβουμε υπόψη την άποψη του συμπεριφορισμού περί υιοθέτησης αντιδράσεων και συμπεριφορών μέσω της μίμησης και της μάθησης τότε, θα υποστηρίξουμε ότι η διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας επηρεάζεται εξίσου από τις κατάλληλες εγκλητικές περιβαλλοντικές επιδράσεις που προσλαμβάνουν τα παιδιά.


Η οικογένεια λοιπόν θα επηρεάσει περισσότερο από κάθε άλλη συνθήκη την διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας του παιδιού. Πειράματα έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ενίσχυση της σεξουαλικής έκφρασης του παιδιού από την πλευρά των γονιών, θα προσφέρει στο παιδί την δυνατότητα να αναγνωρίσει τις φυσιολογικές του ανάγκες και να διαμορφώσει τον σεξουαλικό προσανατολισμό του.


Βέβαια, πολλές φορές η επιστήμη έχει βρεθεί μπροστά στο ερώτημα αν οι ετερόφυλοι, ομοφυλόφιλοι, ή αμφίφυλοι γονείς στηριζόμενοι στις επιλογές τους θα συμβάλλουν αρνητικά ή θετικά στην εξέλιξη της σεξουαλικής ταυτότητας του παιδιού. Και ίσως σε αυτό το σημείο, να εδραιώνεται η ιατρική άποψη για την διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου η οποία θέλει την ανθρώπινη εξέλιξη ως διαδικασία βιολογικής ανάπτυξης και όχι τόσο ως αποτέλεσμα επίδρασης εξωγενών παραγόντων, αν και συχνά αποδεικνύεται πως οι επιλογές των γονιών θα ενισχύσουν σημαντικά τις κινήσεις των παιδιών.   


Για παράδειγμα, αν οι γονείς είναι αποστασιοποιημένοι, αδιάφοροι ή ιδιαίτερα επικριτικοί τότε, είναι σίγουρο ότι προκαλώντας ψυχικά τραυματικά θα αποδυναμώσουν  την δομή της προσωπικότητας του παιδιού αποτρέποντας παράλληλα οποιαδήποτε προσπάθεια εμπειρικού πειραματισμού η οποία θα ήταν ουσιώδης για την ανάπτυξη της σεξουαλικής ταυτότητας.


Και, αν οι ίδιοι δεν εκφράζονται σεξουαλικά, τα παιδιά δεν εκτίθενται θεωρητικά τουλάχιστον σε μια πρώτη γνωριμία με την σεξουαλική τους ταυτότητα. Βέβαια, πολλοί γονείς δικαίως θα τολμήσουν να πουν ότι αισθάνονται άβολα να μιλήσουν ή να ενημερώσουν τα παιδιά τους για θέματα που αφορούν στην σεξουαλικότητα χαρακτηρίζοντας ως ταμπού την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και αφήνοντας την πληροφόρηση περί σεξουαλικών θεμάτων να λάβει χώρα στην διάρκεια των σχολικών χρόνων.


Σαφώς, είναι απαραίτητη και ιδιαιτέρως χρήσιμη η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από τους ειδικούς στο σχολικό περιβάλλον αλλά, το ίδιο σημαντική και, ίσως πολύ περισσότερο, είναι η επικοινωνία που αναπτύσσεται στις δυναμικές του οικογενειακού συστήματος για θέματα σεξουαλικού ενδιαφέροντος. Άλλωστε όπως συχνά αναφέρεται η οικογένεια αποτελεί το εφαλτήριο που θα ωθήσει τον εκκολαπτόμενο άνθρωπο ώστε να ανοίξει τα φτερά του στα κοινωνικά περιβάλλοντα που αναμένουν την ένταξη του.


Και πέρα από την σεξουαλική πληροφόρηση που θα λάβουν από την σχολική εκπαίδευση, τα παιδιά διαμορφώνουν τις πρώτες διαπροσωπικές τους σχέσεις σε αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές και παρατηρώντας τους άλλους ανθρώπους αντιλαμβάνονται τις σεξουαλικές τους επιθυμίες σχηματοποιώντας με αυτό τον τρόπο σταδιακά τα πρότυπα τους.


Αν και γνωρίζουμε ότι κατά ένα μεγάλο ποσοστό η κοινωνία και ο τρόπος ζωής των ανθρώπων όπως αυτός προβάλλεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι οι βασικότερες συνθήκες που θα καθορίσουν τα πρότυπα ωστόσο ως ένα σημείο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η επαφή του ανθρώπου τόσο με τον εαυτό όσο και με τους άλλους.


Και πολλοί θα πουν ότι οι σημερινές καταστάσεις κάθε άλλο παρά θετικές επιδράσεις προσφέρουν στην διαμόρφωση των προτύπων που ευλαβώς θα ενστερνιστούν οι νέοι στην προσπάθεια τους να ακολουθήσουν το σύνολο και να σταθεροποιήσουν την σεξουαλική τους ταυτότητα.


Για αυτό λοιπόν, είναι ωφέλιμο για ακόμα μια φορά να τονιστεί η σημαντικότητα της επίδρασης του οικογενειακού περιβάλλοντος στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου. Γιατί αν οι γονείς και οι σημαντικοί άνθρωποι που περιστοιχίζουν το παιδί  δουλέψουν παραγωγικά προς την έκφραση της σεξουαλικής ταυτότητας βοηθώντας το παιδί να αφομοιώσει επιτυχώς τις κινήσεις αυτών, στην εφηβεία πια, έχοντας επίγνωση του εαυτού με ευκολία θα φιλτράρει οτιδήποτε πλασάρεται με λαμπερές αποχρώσεις διαλέγοντας όσα είναι κοντά στα πρότυπα που ο ίδιος υποστηρίζει.


Και εκεί ανάμεσα στην εσωτερική πάλη και την προσωπική ευχαρίστηση, θα αναζητήσει τον/την ερωτικό/ή σύντροφο που θεωρεί ικανό/ή να δώσει πνοή στα ερωτικά ενδιαφέροντα οδεύοντας στην ενσάρκωση των σεξουαλικών του επιθυμιών!


Βασιλική Βενέτη, Post M.A.
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Επιστημονική Υπεύθυνη του «Διεπιστημονικού Δικτύου Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»     
 

12.2.12

Η Γιορτή των Ερωτευμένων!

Αν και η γιορτή των Ερωτευμένων πρωταγωνιστεί εδώ και αιώνες στην κουλτούρα των δυτικών χωρών, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ο εορτασμός της μέρας της αγάπης να εξαπλώνεται σταδιακά σε ολόκληρη την υφήλιο. Ίσως γιατί αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία εμπορευματοποίησης του πάθους που νιώθουν οι άνθρωποι για τους ερωτικούς συντρόφους η οποία κάθε χρόνο επιφέρει αρκετά κέρδη σε όσους προσπαθούν να δυναμώσουν την ερωτική έκφραση μέσω της πώλησης πρωτότυπων δώρων. Ή γιατί προσφέρει εξίσου την κατάλληλη αφορμή σε όσους θέλουν να γιορτάσουν την ερωτική επιθυμία τους για εκείνον ή εκείνη που θεωρούν μοναδικό ή μοναδική στην ζωή τους.

Όπως και να έχει, είναι αλήθεια ότι η γιορτή των Ερωτευμένων στέκεται πολύ καλά ως ερέθισμα συλλογισμού ή συνειδητοποίησης της σημαντικότητας των ερωτικών σχέσεων στην ψυχική ισορροπία των ανθρώπων.
Οπότε θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι αυτές τις ημέρες είναι πιθανόν να αξιολογήσουμε λίγο περισσότερο την ερωτική μας σχέση, αν φυσικά έχουμε την τύχη να είμαστε με κάποιον σύντροφο ή στην αντίθετη περίπτωση, να προβληματιστούμε πιο πολύ σκεφτόμενοι τις αρνητικές αλλά και θετικές επιδράσεις των ερωτικών σχέσεων στην ψυχικά ζωή των ανθρώπων.    

Πολλοί θα παρομοιάσουν όμορφα τις ερωτικές σχέσεις με ζωντανούς οργανισμούς. Και αν το καλοσκεφτούμε θα αποδεχτούμε χωρίς πολλές ενστάσεις τον χαρακτηρισμό αφού, καθημερινά αποδεικνύεται ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις χρειάζονται συνεχής προσπάθεια ώστε να υφίστανται, πόσο μάλλον οι ερωτικές οι οποίες έχουν περισσότερους λόγους να παραμείνουν ζωηρές στην φθορά της καθημερινότητας.

Και όπως κάθε ζωντανός οργανισμός έτσι και η ερωτική σχέση απαιτεί τροφή και φροντίδα για να επιβιώσει αλλά και πολλά ακόμα ζωτικά στοιχεία τα οποία είναι χρήσιμα για να δομήσουν τις γερές βάσεις που απαιτούνται ώστε να ανεγερθεί το γερό οικοδόμημα που θα στεγάσει τον έρωτα δύο ανθρώπων.
Αν και δεν είμαστε οπαδοί των γενικεύσεων, πιστεύουμε ότι σχεδόν όλοι οι άνθρωποι θα συμφωνήσουν με την άποψη ότι απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιής ερωτική σχέση είναι η αποκλειστικότητα και η βαθιά αγάπη ανάμεσα στους εραστές. Και μπορεί ο όρος αποκλειστικότητα να είναι αυστηρός και αρκετά περιοριστικός αλλά αν οι ερωτικοί σύντροφοι «μοιράζονται» σε πολλούς ανθρώπους, πέρα από την ψυχική φθορά που θα βιώσουν, δεν θα είναι σε θέση να νιώσουν την πληρότητα που μπορεί να προσφέρει το αίσθημα της αγάπης. Και, αγάπη σημαίνει αμέριστο και ανιδιοτελές ενδιαφέρον για τον σύντροφο μου το οποίο εκδηλώνεται με κάθε είδος συναισθηματικής, λεκτικής και συμπεριφορικής έκφρασης προς τον άνθρωπο που θεωρώ μοναδικό στην ζωή μου. Όμως, για να αγαπήσουμε τον σύντροφο, χρειάζεται να αγαπάμε πρώτα τον εαυτό μας γιατί, είναι αδύνατο να προσφέρουμε σε άλλους ότι εμείς δεν διαθέτουμε.

Και φυσικά ο μόνος τρόπος έκφρασης του θεϊκού συναισθήματος της αγάπης είναι η επικοινωνία ανάμεσα στους συντρόφους. Αν δεν καταλαβαίνουμε τον σύντροφο μας και αν εκείνος δεν μπορεί να μας νιώσει τότε, όσα τρυφερά συναισθήματα και να τρέφουμε, η σχέση μας δεν μπορεί να εξελιχτεί. Και η επικοινωνία δεν έχει μόνο την έννοια της αλληλοκατανόησης αλλά και το περιεχόμενο της διάθεσης για συμβιβασμό και αποδοχής των απόψεων και αναγκών του άλλου.
Άλλωστε η επικοινωνία είναι το στοιχείο που θα φέρει πιο κοντά τους συντρόφους επιτρέποντας σε εκείνους να γνωρίσουν καλύτερα ο ένας τον άλλον και να εκφράσουν με περισσότερη ειλικρίνεια τα συναισθήματα τους. Βέβαια, τα οφέλη της επικοινωνίας είναι πολλά περισσότερα αφού, η σταδιακή γνωριμία αυξάνει τον σεβασμό ο οποίος αν δεν υπάρχει τότε οι δομές της σχέσης είναι ανύπαρκτες. Και σεβασμός σημαίνει να αποδέχομαι τα θέλω του συντρόφου μου χωρίς να καταπατώ τις δικές μου επιθυμίες, να τιμώ τον άνθρωπο που είναι δίπλα μου αναγνωρίζοντας ότι και εκείνος εκτιμά την προσωπικότητα μου, να προστατεύω εκείνον από τα άσχημα σημεία που μπορούν να προκληθούν σημειώνοντας τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος στηρίζει εμένα στις δυσκολίες που προκύπτουν στην διάρκεια της σχέσης.       

Και μπορεί τα παραπάνω στοιχεία να είναι σημαντικά για την δυναμική της σχέσης, ωστόσο καμία ερωτική σχέση δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την έκφραση της σεξουαλικής επιθυμίας των συντρόφων. Η ερωτική πράξη εκτός από την εκτόνωση των έντονων συναισθημάτων, την σαρκική επαφή και απόλαυση των εραστών δένει περισσότερο τους συντρόφους φέρνοντας εκείνους πιο κοντά ψυχικά και σωματικά.
Και όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, έτσι και η ερωτική σχέση, αν τρέφεται και φροντίζεται ικανοποιητικά τότε μπορεί να αναπαράγει την ζωή προσφέροντας στους συντρόφους το δώρο της γέννησης ενός ανθρώπου και ολοκληρώνοντας με αυτό τον τρόπο την ευτυχία που φαίνεται να εξελίσσεται διαρκώς.

Τελικά όλοι θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η ερωτική σχέση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αντιθέτως, είναι ένας αδιάκοπος αλλά γλυκός αγώνας επιβίωσης αφού, έχουμε επιλέξει να εμπλακούμε σε αυτή, κρατώντας δίπλα τον άνθρωπο που θεωρούμε ότι μπορεί να περπατήσει παρέα μας παλεύοντας αναίμακτα αλλά επικρατώντας δυναμικά στις απαιτητικές μάχες της καθημερινής ζωής!

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA 
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ® Ελλάδα
Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti CPT Services LTD, Κύπρος