"Δεν υπάρχει πιο συναρπαστικό ταξίδι από εκείνο της γνωριμίας με τον εαυτό"

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA - Vasiliki G. Venetis, Post MA

23.12.09

Αποχαιρετώντας το 2009!


Το 2009 μετράει τις τελευταίες στιγμές του καθώς η νέα χρονιά αναμένει καρτερικά την φαντασμαγορική εμφάνιση της στην ζωή μας. Κοιτώντας πίσω στους μήνες της χρονιάς που τελειώνει επίσημα σε λίγες ώρες, έχουμε να θυμηθούμε πολλά γεγονότα που σημάδεψαν την καθημερινότητα μας ευχάριστα, δυσάρεστα ή ουδέτερα. Χαρές, λύπες, επιτυχίες, αποτυχίες, ενδιαφέρουσες ή αδιάφορες καταστάσεις ίσως είναι οι πλέον κατάλληλες λέξεις για να περιγράψουμε όλα όσα βιώσαμε στους 12 μήνες του 2009.

Θέσαμε στόχους τους οποίους καταφέραμε να επιτύχουμε, νιώσαμε ικανοποίηση παρατηρώντας την επιτυχία μας, κουραστήκαμε προσπαθώντας να ανακαλύψουμε τι πραγματικά αποτελεί την ιδανική λύση για όσα μας απασχόλησαν, απογοητευθήκαμε αντιλαμβανόμενοι ότι οι καταστάσεις αδυνατούσαν να εξελιχθούν.

Γνωρίσαμε ανθρώπους που μας κέρδισαν από την πρώτη στιγμή, άλλους που μας εξέπληξαν με την προσωπικότητα τους και εκείνους που μας ταλαιπώρησαν ψυχικά και σωματικά.

Ζήσαμε έντονες καταστάσεις, δυσκολίες και ευχάριστες στιγμές. Πολλές φορές νιώσαμε αδύναμοι να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις των περιστάσεων και άλλοτε αρκετά δυνατοί ώστε να φθάσουμε την προσπάθεια μας μέχρι το τέλος. Εξελιχθήκαμε ως άνθρωποι νιώθοντας συναισθήματα ανάμικτα τα οποία ήταν όλα αποτελέσματα εμπειριών. Εμπειριών ξεχωριστών και απαραίτητων ώστε να προχωρήσουμε δυναμικά στη νέα χρονιά που ανυπομονεί να βρεθεί στο δρόμο μας, παραμερίζοντας εκείνη που κλείνει και δίνοντας της τον "ψυχικό χώρο" που της αρμόζει γιατί αναμφισβήτητα καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος στη ζωή μας.

Πόσο ικανό και πολλά υποσχόμενο φαντάζει στα ματιά και στη ψυχή μας το νέο έτος. Πιθανόν ήδη να ορίσαμε τους νέους στόχους μας, ίσως σχεδιάσαμε τις επόμενες κινήσεις ελπίζοντας σε νέες και θετικές εξελίξεις. Ανθρώπινο θα σκεφτούμε αφού η έλευση του νέου χρόνου αποτελεί την πλέον σίγουρη αλλαγή στη ζωή μας. Και είναι φυσικό όπως καθετί που ξεκινά στη ζωή μας να χαρακτηρίζεται από πνεύμα αισιοδοξίας και ευχάριστης διάθεσης. Ας γιορτάσουμε λοιπόν τον ερχομό του όπως μας αρέσει, κρατώντας τις γλυκιές αναμνήσεις του 2009 και έχοντας την πίστη ότι κάτι όμορφο ξεκινά γιατί ίσως τελικά αυτή να είναι η χρονιά μας!



Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

14.12.09

Χριστουγεννιάτικη…κατάθλιψη!



Βρισκόμαστε πλέον στα μέσα Δεκεμβρίου. Οι βιτρίνες έχουν φορέσει τα γιορτινά τους, οι δρόμοι λαμποκοπούν από τα αμέτρητα αστραφτερά φωτάκια, γιορτινές μελωδίες ηχούν ασταμάτητα, οι άνθρωποι προετοιμάζονται πυρετωδώς για να γιορτάσουν τη γέννηση του Χριστού και την έλευση του νέου έτους. Η διάθεση όλων οφείλει να προσαρμοστεί στο γιορτινό κλίμα των ημερών αφού τα Χριστούγεννα φαντάζουν ως γιορτές αγάπης, ανθρωπιάς και προσφοράς ενώ η Πρωτοχρονιά μεταφέρει το μήνυμα του νέου ελπιδοφόρου έτους.

Είναι οι μέρες που θα εκδηλώσουμε την αγάπη για τους συνανθρώπους μας, θα γιορτάσουμε ζεστά με ανθρώπους που αγαπάμε, θα μοιραστούμε στιγμές θαλπωρής και ευτυχίας, θα διασκεδάσουμε με τους φίλους μας.

Τι γίνεται όμως αν η ζωή στις γιορτές δεν είναι τόσο ευχάριστη όσο φαίνεται να είναι και εμείς αδυνατούμε να ζήσουμε την εικόνα που ήδη περιγράψαμε; Πώς μπορεί να επηρεαστεί η διάθεση μας από το γιορτινό κλίμα των ημερών;

Ενώ υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να περάσουμε καταπληκτικά ξαφνικά συνειδητοποιούμε ότι είναι δύσκολο να συμβεί. Αδυνατούμε να ακολουθήσουμε την εορταστική ατμόσφαιρα, αισθανόμαστε θλίψη και η διάθεση μας μεταβάλλεται διαρκώς. Πιστεύουμε ότι οι άλλοι, οι «χαρούμενοι» άνθρωποι δεν επιθυμούν την παρέα μας και ίσως αισθανόμαστε ένοχοι επειδή θέλουμε να απομονωθούμε για να μείνουμε μόνοι μας. Η διάθεση μας πιθανόν να γίνεται περισσότερο αρνητική αν τυχαίνει να μην έχουμε ερωτικό σύντροφο για να μοιραστούμε τις στιγμές αγάπης. Μήπως τελικά «πάσχουμε» από Χριστουγεννιάτικη κατάθλιψη; Τι δεν πάει καλά με μας αφού δεν χαιρόμαστε όταν όλα γύρω μας είναι γιορτινά;

Οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές. Η απουσία ή η αδυναμία συνάντησης με το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, η έλλειψη προσωπικού χρόνου, οι οικονομικές δυσκολίες που τυχόν αντιμετωπίζουμε, η σωματική και ψυχική κούραση ως αποτέλεσμα της γιορτινής προετοιμασίας, οι ανεκπλήρωτες διαπροσωπικές σχέσεις και επιθυμίες, οι υψηλοί στόχοι που θέτουμε στη ζωή μας, η αποδοχή μη ευχάριστων εορταστικών προσκλήσεων, ο φόβος της επιστροφής στην καθημερινότητα όταν οι γιορτινές ημέρες περάσουν ή πολύ απλά το γεγονός ότι δεν μας εκφράζουν οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.

Όποια και αν είναι η αιτία της μελαγχολικής διάθεσης είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο να ξεπεράσουμε την αρνητική πλευρά του εαυτού μας. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να μην γιορτάσουμε μόνοι αναζητώντας συντροφιά τόσο στο φιλικό όσο και στο συγγενικό περιβάλλον επιλέγοντας τους ανθρώπους που επιθυμούμε να μοιραστούμε αυτές τις γιορτινές στιγμές. Να μην θέσουμε στόχους που δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε, να διαφυλάξουμε τη σωματική και ψυχική ενέργεια ζώντας κάθε στιγμή των γιορτών, να προσέξουμε ιδιαίτερα την διατροφή και την κατανάλωση αλκοόλ, να μη ξοδέψουμε τα χρήματα μας αλόγιστα, να αφιερώσουμε χρόνο στον εαυτό μας κατανοώντας τις ανάγκες και το δικαίωμα να αισθανόμαστε θλίψη στις μοναχικές στιγμές, να ακούσουμε πώς νιώθουν οι άνθρωποι γύρω μας, ίσως και εκείνοι να έχουν αρνητική διάθεση. Να σκεφτόμαστε θετικά ακόμα και τις πιο δύσκολες στιγμές γιατί…..γιορτές είναι θα περάσουν!
Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια



5.11.09

Τρόποι Διαχείρισης της Κατάθλιψης

Ακούμε συχνά τους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι η κατάθλιψη αποτελεί τη ψυχική ασθένεια του αιώνα αφού επηρεάζει σημαντικά τη διάθεση ενώ επιδρά άμεσα τόσο στον τρόπο σκέψης όσο και στη συμπεριφορά των ανθρώπων.

Κάποιες φορές παρατηρούμε την εμφάνιση συγκεκριμένων σωματικών συμπτωμάτων ως μέσο εκτόνωσης της ψυχικής έντασης που νιώθουμε. Η κατάθλιψη δεν έχει καμία σχέση με το μελαγχολικό συναίσθημα που βιώνουμε ίσως συχνά ως συνέπεια της έκθεσης μας σε στενάχωρες συναισθηματικά καταστάσεις. Αντιθέτως, το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση και διάρκεια ενώ καταλήγει σε έκπτωση της λειτουργικότητας σε πολλούς τομείς στη ζωή μας.

Πιο συγκεκριμένα πάσχουμε από κατάθλιψη όταν σημειώνουμε καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας για ένα διάστημα τουλάχιστον δύο εβδομάδων, δεν νιώθουμε ευχαρίστηση και χάνουμε το ενδιαφέρον που είχαμε σε καθημερινές δραστηριότητες. Αν ανησυχούμε και φοβούμαστε ότι θα συμβεί κάποιο κακό. Αισθανόμαστε δυσφορία, κοιμόμαστε πολλές ή λίγες ώρες, δεν έχουμε όρεξη για φαγητό ή τρώμε πολύ με αποτελέσμα να αυξομειώνεται σημαντικά το σωματικό βάρος μας. Νιώθουμε κουρασμένοι σωματικά και ψυχικά ενώ μας χαρακτηρίζει απαισιοδοξία και απογοήτευση για το μέλλον. Δεν υπάρχει ερωτική διάθεση, δυσκολευόμαστε να συγκεντρωθούμε, να σκεφτούμε, να θυμηθούμε και να προχωρήσουμε σε αποφάσεις. Νιώθουμε ενοχές και έχουμε αρνητική εικόνα για τις ικανότητες μας ενώ σκεφτομάστε συνεχώς το θάνατο.

Φυσικά όλα τα παραπάνω μπορούν να ληφθούν υπόψη ως συμπτώματα καταθλιπτικής διαταραχής εφόσον δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα υγείας.
Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο ως προς την εμφάνιση και την ένταση.

Υπό αυτές τις συνθήκες, διαμορφώνουμε αρνητική θέωρηση για τον εαυτό μας, χαρακτηρίζοντας εμάς ως ανεπαρκείς, άχρηστους, και ελλιπείς ψυχικά, σωματικά και διανοητικά. Πιστεύουμε ότι το περιβάλλον μας είναι ιδιαίτερα απαιτητικό και απορρηπτικό ενώ το μέλλον μας διαφαίνεται αρνητικό χωρίς ευχάριστες στιγμές και ελπιδοφόρες καταστάσεις.

Τα αίτια της κατάθλιψης διαχωρίζονται σε γενετικά, βιολογικά και ψυχολογικά. Στα γενετικά αίτια συναντάμε την κληρονική προδιάθεση της διαταραχής. Στα βιολογικά αίτια, διάφορες ασθένειες όπως οι παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος πχ σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά και ενδοκρινείς παθήσεις όπως ο υποθυρεοδισμός, καθώς και οι λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος πχ AIDS, όπως και κάποιες μορφές καρκινού πχ του παγκρέατος επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σύστημα και πιο ειδικά την περιοχή του συναισθήματος με αποτέλεσμα την έντονη αλλαγή της διάθεσης. Επίσης, σημαντική είναι η μη ισορροπημένη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών πχ της σεροτονίνης καθώς και η χρήση φαρμάκων.

Στα ψυχολογικά αίτια γίνεται λόγος για πρώιμες εμπειρίες που σχετίζονται με φυσικές ή συναισθηματικές απώλειες, αρνητικά αλλά και τραυματικά γεγονότα ζωής καθώς και έντονες συναισθηματικά κατάστασεις.

Μπορεί όταν βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα να καθίστατε δύσκολο να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να αισθανθεί ευχάριστα, ωστόσο υπάρχουν κάποιες τεχνικές που αν τις εφαρμόσουμε είναι πολύ πιθανό να μας ενισχύσουν ώστε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τον αρνητισμό μας.

Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι τόσο οι σωματικές όσο και οι ψυχολογικές αντιδράσεις είναι αποτέλεσμα της κατάθλιψης και όχι χαρακτηριστικά της προσωπικότητας μας. Ενώ, οι σκέψεις μας είναι αρνητικές και υποκειμενικές αφού δεν αντιπροσωπεύουν την κατάσταση που βιώνουμε αλλά εκφράζουν κυρίως την αρνητική διάθεση μας.

Είναι επίσης βοηθητικό να μην θέτουμε δύσκολους και απαιτητικούς στόχους, να αναβάλουμε σημαντικές αποφάσεις, να μην αναλαμβάνουμε μεγαλύτερη ευθύνη από όση μπορούμε να "σηκώσουμε" και βεβαίως να ορίζουμε προτεραιότητες όσον αφορά τις απαιτήσεις της καθημερινότητας μας.
Να επιβραβεύουμε τον εαυτό μας για οποιοδήποτε επίτευγμα και να συμμετέχουμε σε δραστηριότητες που μας βοηθούν να νιώσουμε ευχάριστα. Να παρατηρούμε τον τρόπο σκέψης μας ώστε να εντοπίζουμε τις θετικές και να σκεφτόμαστε περισσότερο ρεαλιστικά.
Να επιδιώκουμε τη συντροφιά των άλλων ανθρώπων, να βγαίνουμε συχνά έξω και να ασκούμαστε σωματικά.

Αν υπάρχουν σκέψεις αυτοκτονίας, να ενημερώνουμε το περιβάλλον μας, τον ειδικό που μας παρακολουθεί και να έχουμε πάντα κοντά μας τους αριθμούς των τηλεφωνικών γραμμών ψυχολογικής υποστήριξης. Μα πάνω από όλα, να αναγνωρίσουμε ότι είναι σημαντικό να εξεταστούμε από ειδικό θεραπευτή και να ακολουθήσουμε τη σωστή θεραπεία γιατί η εγκαίρη παρέμβαση προλαμβάνει την κατάθλιψη και δεν τη καθιστά χρόνια.

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post Μ.Α.
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

16.9.09

Όταν Ένα Παιδί Πεθαίνει....


Κάθε χρόνο πεθαίνουν περίπου 15.000 παιδιά ή νέοι κάτω των 20 ετών. Όταν το παιδί εισάγεται στο νοσοκομείο εξαιτίας σοβαρής ασθένειας ή τραυματισμού που απειλεί την ζωή του, αναστατώνεται επειδή θα αποχωριστεί τους γονείς του και ανησυχεί για το τι θα συναντήσει στη συνέχεια, δηλαδή πού είναι ο παράδεισος , πώς θα φτάσει εκεί και αν θα είναι μόνο του.


Το παιδί συνειδητοποίει σταδιακά τον επερχόμενο θάνατο. Η αντίληψη της ασθένειας που οδηγεί στη συνειδητοποίηση του επερχόμενου θανάτου ακολουθεί τα εξής σημεία:
Στο πρώτο στάδιο, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι είναι πάρα πολύ άρρωστο. Στη διάρκεια του δεύτερου σταδίου, συνειδητοποιεί ότι πάσχει από μια ασθένεια που μπορεί να σκοτώσει τους ανθρώπους ενώ, στο τρίτο στάδιο, η συνειδητοποίηση γίνεται πιο συγκεκριμένη και αφορά τη διαπίστωση ότι η αρρώστια του μπορεί να σκοτώσει τα παιδιά.
Στο τέταρτο στάδιο, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να μην γίνει καλά και στο πέμπτο στάδιο, κατανοεί ότι θα πεθαίνει.

Μιλώντας με ένα ετοιμοθάνατο παιδί

Αρχικά οι ειδικοί ενθαρρύνουν τους γονείς να μιλήσουν στο παιδί για την εξέλιξη της υγείας του. Το παιδί αντιμετωπίζει πιο εύκολα τη κατάσταση αν λάβει τις σχετικές πληροφορίες από τους γονείς του. Όταν όμως εκείνοι δυσκολεύονται, οι ειδικοί αναλαμβάνουν το ρόλο αφού λάβουν τη σχετική συγκατάθεση. Ωστόσο, αν οι γονείς δείξουν κουράγιο και συμπεριφερθούν με εξωτερική ηρεμία, το παιδί αποδέχεται καλύτερα τις εξελίξεις αφού ανησυχεί κυρίως για το αν θα στεναχωρηθούν οι γονείς του.

Απόκρυψη της αλήθειας από το παιδί

Αρκετά συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα σοβαρό δίλλημα. Τελικά είναι ωφέλιμο για το παιδί να μάθει την αλήθεια και αν ναι πως αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα του.
Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι είναι σαφώς καλύτερο, το παιδί να ενημερωθεί για την κατάσταση του γιατί αν καταλάβει ότι του κρύβουν σημαντικές πληροφορίες αισθάνεται αποκομμένο από τους ανθρώπους ιδιαίτερα εκείνες τις στιγμές που τους έχει πραγματική ανάγκη. Άλλωστε, το παιδί έχει την ικανότητα να αντιληφθεί πλήρως τα μη λεκτικά μηνύματα παρατηρώντας την ανησυχία των γονιών. Και βέβαια, το παιδί που έχει ερωτήσεις έχει δικαίωμα να λάβει ειλικρινείς και σαφείς απαντήσεις. Ενώ, η συζήτηση εξουδετερώνει τις τρομακτικές φαντασιώσεις του παιδιού για το θάνατο.

Τι πρέπει να πούμε στο παιδί
Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να λάβουμε σοβαρά υπόψη τι θέλει πραγματικά να ξέρει το παιδί ώστε να αποφύγουμε τυχόν αρνητικές εξελίξεις. Ωστόσο, όταν το παιδί θέτει ερωτήματα για την φύση της ασθένειας και τον τρόπο αντιμετώπισης της, είναι η πλέον κατάλληλη ευκαιρία να μιλήσουμε ανοιχτά για τον θάνατο, γιατί αν το παιδί δεν πάρει απαντήσεις στα ερωτήματα θα επαναλάβει πολλές φορές τα θέματα που τον απασχολούν αυξάνοντας την ένταση της ανησυχίας που ήδη νιώθει.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση για να μιλήσει για όσα το απασχολούν. Υπό αυτές τις συνθήκες, μπορουμε να ενισχύσουμε την προσπάθεια του παραφράζοντας τις απόψεις του, δηλαδή όταν το παιδί ρωτά αν πρόκειται να πεθαίνει, μπορούμε να απαντήσουμε ρωτώντας για ποιο λόγο πιστεύει ότι θα πεθαίνει. Επίσης είναι ωφέλιμο να αναφερθούμε σε βιώματα του παιδιού κατά τα οποία το παιδί αντιλήφθηκε την έννοια του θανάτου όπως ο θάνατος κάποιου συγγενή ή ο θάνατος κατοικίδιου ζώου δίνοντας έμφαση τόσο στα συναισθήματα του όσο και σε όσα άκουσε από το περιβάλλον ώστε να ερμηνεύσουν τον θάνατο.


Τρόποι υποστήριξης

Δεν χωρά αμφιβολία ότι ακόμα και αν το παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί πλήρως τη σοβαρότητα της κατάστασης του, νιώθει έντονα συναισθήματα όπως άγχος, φόβο και λύπη. Είναι λοιπόν βοηθητικό να φυσιολογικοποίησουμε τα συναισθήματα του είτε συζητώντας μαζί του κατά τη διάρκεια κάποιας δραστηριότητας φτιάχνοντας ιστορίες με ήρωες που αντιπροσωπεύουν την ασθένεια ή αποχαιρετηστήριες κάρτες ή ζωγραφιές για τους δικούς του του είτε ρωτώντας το πως θέλει να τον υποστηρίξουμε. Οφείλουμε να απαντάμε με ειλικρίνεια στις ερωτήσεις του ακούγοντας το προσεχτικά χωρίς βιασύνη δείχνοντας ευαισθησία στις απόψεις του και αναιρώντας την γνώμη του μονάχα όταν αντανακλά μια στάση που πρέπει να αλλάξει. Επίσης, είναι σημαντικό για το παιδί να δέχεται επισκέψεις των καλών του φίλων στο νοσοκομείο ώστε να μην απομονωθεί κοινωνικά. Ενώ αναγνωρίζοντας το δικαίωμα του να μείνει μόνο ώστε να εκφραστεί συναισθηματικά επιτυγχάνουμε την αποφόρτιση της έντασης του.

Πλησιάζοντας στο τέλος

Καθώς πλησιάζει το γεγονός οι γονείς, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και το παιδί είναι καλό να έχουν την ευκαιρία να αποχαιρετιστούν και να τακτοποιήσουν τις συναισθηματικές εκκρεμότητες του. Είναι πολύ πιθανό το παιδί να ζητήσει να μεταφερθεί στο χώρο του ώστε να αποχαιρετήσει αυτό και τα παιχνίδια του. Οφείλουμε να υπακούσουμε σε κάθε επιθυμία του και φυσικά να ρωτήσουμε αν επιθυμεί να κάνει κάτι ακόμα.


Όταν πεθάνει το παιδί, οι γονείς και τα αδέρφια ενθαρρύνονται να βρεθούν μόνοι στο δωμάτιο του παιδιού ώστε να αγγίξουν και να χαϊδέψουν το νεκρό σώμα του περνώντας μαζί του όσο χρόνο χρειάζονται.
Πλέον, η οικογένεια επιστρέφει στο σπίτι με το βάρος της απώλειας θρηνώντας τόσο τον θάνατο του παιδιού όσο και για την απώλεια του νοσοκομειακού περιβάλλοντος αφού η παραμονή τους εκεί υπήρξε μακρά. Οι γονείς και το ευρύτερο οικογενειακό πλαίσιο έχουν ανάγκη να μιλήσουν για όσα αισθάνονται και όσα συμβαίνουν με ανθρώπους που μπορούν να κατανοήσουν τη σημαντικότητα του γεγονότος.


Οι ειδικοί ψυχικής υγείας οφείλουν να βοηθήσουν τα μέλη της οικογένειας να αποδεχτούν την απώλεια, να εκφράσουν τα συναισθήματα τους κατανοώντας αυτά ως ανθρώπινες αντιδράσεις στο γεγονός του θανάτου και να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές στο οικογενειακό σύστημα. Στα πλαίσια της υποστήριξης, οι ειδικοί ενισχύουν την οικογένεια να αυξήσει την αυτοκετίμηση και να κατανοήσει ότι μπορεί να ελέγξει και να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις. Σταδιακά, οι γονείς και τα αδέρφια μαθαίνουν να ζουν χωρίς το αγαπημένο τους πρόσωπο και να ασχολούνται με δραστηριότητες που απαιτούνται για να συνεχίσουν την ζωή τους διερευνώντας τις θετικές εμπειρίες που απόκτησαν από το γεγονός και την επανασύνδεση των σχέσεων στο σύστημα.


Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στη ψυχική κατάσταση των αδερφών αφού η ισορροπία τους είναι αρκετά ευάλωτη. Πολλές φορές, τα αδέρφια μένουν στο περιθώριο ενώ, θρηνούν τόσο για την απώλεια του αδερφού όσο και την "προσωρινή" απώλεια των γονιών τους που θρηνούν αισθανόμενοι απόρριψη και εγκατάλειψη.
Η διάρκεια του πένθους και θρήνου διαρκεί μέχρι 2 χρόνια στα παιδιά. Όμως επανέρχεται σε επετείους και γιορτές

Τέλος, αρκετά σημαντικό είναι για τους ειδικούς ψυχικής υγείας να διαθέτουν υποστηρικτικό δίκτυο γιατί η συχνή επαφή με οικογένειες που πενθούν αποτελεί εξουθενωτική συναισθηματική διαδικασία ενώ, υπάρχει κίνδυνος επαγγελματικής εξουθένωσης.


Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

15.9.09

Ομαδική Ψυχοθεραπεία


Σε αντίθεση με την ατομική ψυχοθεραπεία, όπου συναντάμε τον θεραπευτή να συνεργάζεται με τον θεραπέυομενο σε δυαδική -επι τω πλείστω- θεραπευτική σχέση, ώστε να οδηγηθούν σε πιθανές λύσεις των θεμάτων που τον απασχολούν, η ομαδική στοχεύει στην αξιοποίηση της ομάδας ως ασφαλές πλαίσιο στο οποίο τα μέλη θα εκφράσουν προσωπικά και συλλογικά ερωτήματα. Δηλαδή, προβληματισμούς που αφορούν τόσο τη καθημερινότητα τους όσο και ιδιαίτερα θέματα της ζωής τους.

Τα μέλη της ομάδας εκφράζοντας τις σκέψεις τους και ακούγοντας τις απόψεις των άλλων αντιλαμβάνονται ότι δεν είναι οι μόνοι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, αλλά υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι αναφέροντας την εμπειρία τους θα τους βοηθήσουν να αποκτήσουν ένα ρεαλιστικότερο τρόπο σκέψης που θα τους οδηγήσει στην υιοθέτηση νέων δεξιοτήτων και συμπεριφορών.


Κάθε ομάδα αποτελείται από τον θεραπευτή ή τους θεραπευτές και τους θεραπευόμενους. Συνήθως ο αριθμός των μελών της ομάδας κυμαίνεται από 3 ως 12 άτομα, ικανός να ενισχύσει το θεραπευτικό κλίμα.


Στα πλαίσια της γνωσιακής-συμπεριφορικής ομαδικής ψυχοθεραπείας, ο θεραπευτής στοχεύει στην αξιοποίηση της ομάδας για την αντικατάσταση των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών των θεραπευόμενων. Εργάζεται στο "εδώ και τώρα" και δομεί την ομάδα επιλέγοντας τα άτομα. Πολλές φορές, εισάγει νέα μέλη ακόμα και όταν η ομάδα έχει αρχίσει ενώ, αν χρειαστεί, προχωρά σε προτάσεις συμμόρφωσης ακόμα και αποχώρησης παρατηρώντας τις αλληλεπιδράσεις και τις σχέσεις που δημιουργούνται τόσο στα μέλη της ομάδας όσο ανάμεσα σε εκείνον και την ομάδα. Τέλος, ο θεραπευτής δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη τήρηση της εχεμύθειας και του απορρήτου των θεμάτων που σχολιάζονται σε αυτή.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ομαδική ψυχοθεραπεία διαχωρίζεται σε ομάδες απόκτησης κοινωνικών δεξιοτήτων, όπου οι επικεφαλείς διδάσκουν λειτουργώντας ως υποδείγματα δεξιότητων ενώ οι θεραπευόμενοι υιοθετούν τις δεξιότητες μέσα από την εφαρμογή συγκεκριμένων τεχνικών όπως το παίξιμο ρόλων, οι διάφορες ασκήσεις αυτογνωσίας και οι εργασίες για το σπίτι. Η ομάδα στοχεύει περισσότερο στην δράση και την αλλαγή και όχι τόσο στην συνάντηση και τον στοχασμό αφού χαρακτηρίζεται ως θεατρικό έργο στο οποίο τα μέλη της θα εκδραματίσουν προσωπικά και συλλογικά θέματα.

Αντιθέτως, στις ομάδες βραχυπρόθεσμης εργασίας τα μέλη "κινούνται" προς την επίλυση ενός συγκεκριμένου προβλήματος όπως είναι η κατανάλωση υπερβολικής ποσότητας αλκοόλ, οι διαταραχές πρόσληψης τροφής, η έντονη έκφραση επιθετικότητας ακολουθώντας συγκεκριμένα θεραπευτικά βήματα.


Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η προσπάθεια προσωπικής ανάπτυξης ξεκινά από την ατομική ψυχοθεραπεία και ολοκληρώνεται με την ομαδική. Παρ όλα αυτά, είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμο να λάβουμε υπόψη τόσο τις ανάγκες όσο και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του θεραπευόμενου πριν προχωρήσουμε σε οποιοδήποτε θεραπευτικό πλάνο. Όπως και να έχει, είναι αποδεδειγμένο ότι τα ωφέλη είναι θαυμαστά είτε κινηθούμε σε ατομικό ή ομαδικό πλαίσιο αφού στηριζόμενοι στη θεραπευτική διαδικασία θα έχουμε αποκρυπτογραφήσει σημαντικές πτυχές του εαυτού μας!


Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

11.9.09

Για μια αρμονική ακαδημαϊκή χρονιά!


Οι ξέγνοιαστες καλοκαιρινές ημέρες αποτελούν πλέον παρελθόν αφού, η πόλη έχει επιστρέψει στους γνώριμους ρυθμούς της, ενώ οι άνθρωποι προσπαθούν να προσαρμοστούν στις νέες αν και οικείες καταστάσεις. Εργασία, υποχρεώσεις, προγραμματισμός είναι λίγες από τις λέξεις που χαρακτηρίζουν τη καθημερινότητα μας.

Ο Σεπτέμβρης φαντάζει ως ο μήνας της ανανέωσης και της ιεράρχησης στόχων αφού η διάθεση μας είναι θετική ύστερα από τις καλοκαιρινές διακοπές. Ήρθε ο καιρός να θέσουμε τα σχέδια για τους επόμενους μήνες, να αναλογιστούμε όσα επιτύχαμε μέχρι τώρα και να αναθεωρήσουμε τις επιλογές που ίσως παρεμπόδισαν την εξέλιξη μας. Με λίγα λόγια, να ξεκινήσουμε κάτι καινούργιο!

Εκτός λοιπόν από τον μήνα της «αναγέννησης», ο Σεπτέμβριος έχει συνδεθεί απόλυτα με την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς. Μετά από την ανακοίνωση των βάσεων για την εισαγωγή στα πανεπιστήμια, οι πρωτοετείς φοιτητές προετοιμάζονται για την φοιτητική ζωή ενώ οι ήδη συμμετέχοντες στην εκπαίδευση καθορίζουν το πρόγραμμα τους. Αγωνία, ανησυχία, ανυπομονησία είναι ορισμένα από τα κοινά συναισθήματα των φοιτητών. Ανθρώπινές αντιδράσεις θα σκεφτούμε, αφού συμβαίνει συχνά, ότι νέο προκύπτει στη ζωή μας να επιφέρει την «απαιτούμενη» σύγχυση η οποία εκφράζεται μέσα από βασικούς προβληματισμούς για το τι θα συναντήσουμε στο πανεπιστήμιο και πως θα ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του εκπαιδευτικού πλαισίου.

Αν λάβουμε υπόψη το ρητό «κάθε αρχή και δύσκολη» θα συμφωνήσουμε ότι δεν χωρά αμφιβολία πως η ένταξη στο πανεπιστήμιο αποτελεί μια από τις περισσότερο στρεσογόνες καταστάσεις της ζωής μας αφού, στη πραγματικότητα εγκαταλείπουμε την «ανέμελη» παιδική ζωή και προχωρούμε στην «υπεύθυνη» ενήλικη. Πώς λοιπόν μπορούμε να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα;

Ας έχουμε στο μυαλό μας ότι δεν είμαστε οι μόνοι που νιώθουμε αγωνία. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το ίδιο αισθάνονται και οι συμφοιτητές μας ενώ, οι καθηγητές γνωρίζουν πολύ καλά ότι η ψυχολογία των φοιτητών επηρεάζεται σημαντικά από την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς κάνοντας ότι μπορούν ώστε να μας βοηθήσουν να νιώσουμε άνετα.

Ίσως βοηθήσει αν εστιάσουμε στις θετικές πτυχές της κατάστασης που βιώνουμε. Το πανεπιστήμιο αποτελεί το πλέον κατάλληλο χώρο για να διευρύνουμε τις διαπροσωπικές σχέσεις και να εντάξουμε νέα άτομα στο κύκλο μας.

Πρόσθετα, έχει παρατηρηθεί ότι κατά τη διάρκεια των φοιτητικών χρόνων, αφιερώνουμε πολύ χρόνο στον εαυτό μας γνωρίζοντας άγνωστες πτυχές της προσωπικότητας και κατανοώντας τα προσωπικά μας όρια. Μα πάνω από όλα, μέσα από την εμπειρία του πανεπιστημίου, εμπλουτίζουμε τις γνώσεις και εξελισσόμαστε σταδιακά σε ειδικούς στον τομέα που έχουμε επιλέξει.

Γιατί μπορεί αλήθεια η φοιτητική ζωή να φαίνεται δύσκολη στα μάτια των πρωτοετών φοιτητών ωστόσο με το πέρασμα των χρόνων μεταμορφώνεται σε μια μοναδική εμπειρία ζωής που κάθε άνθρωπος αναμφισβήτητα θα ήθελε να ζήσει ξανά με κάθε λεπτομέρεια.

Καλή και αποδοτική ακαδημαϊκή χρονιά!

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ®-Ελλάδα
Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti Counseling, Psychotherapeutic and Training Services Ltd-Κύπρος


 

27.8.09

Οδηγίες Ευτυχίας!


Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι υιοθετώντας ένα θετικό τρόπο σκέψης έχουμε τη δυνατότητα να νιώσουμε ευχάριστα κάθε στιγμή στη ζωή μας.
Είναι όμως αρκετό ή χρειάζεται να ενισχύσουμε τη προσπάθεια μας ακολουθώντας κάποιες συγκεκριμένες τεχνικές; Υπάρχουν τελικά οδηγίες που φέρνουν την ευτυχία;

Τα πάντα είναι εφικτά….θα αναλογιστούμε ως αισιόδοξοι άνθρωποι! Αρκεί να υπάρχει θέληση ώστε να υλοποιήσουμε την επιθυμία μας για μια πιο θετική αντίληψη ζωής εμπλουτίζοντας το καθημερινό πρόγραμμα μας με ευχάριστες δραστηριότητες.

Εστιάζοντας στα χαρούμενα γεγονότα της ζωής.

Καταγράφοντας τις θετικές σκέψεις κάθε ημέρας.

Χαρίζοντας καθημερινά το πιο όμορφο χαμόγελο τόσο σε εμάς όσο και στους γύρω μας.

Απολαμβάνοντας κάθε ανέμελη στιγμή γελώντας δυνατά.

Αφιερώνοντας χρόνο στον εαυτό καλύπτοντας τις προσωπικές επιθυμίες και ανάγκες.

Εκτιμώντας τις αρνητικές αλλά και τις θετικές πτυχές της προσωπικότητας μας.

Αξιολογώντας αντικειμενικά τις δυσάρεστες καταστάσεις που βιώνουμε και αποφεύγοντας την μεγαλοποίηση τους, διαχειριζόμαστε πιο αποτελεσματικά όσα συμβαίνουν στη ζωή μας.

Δίνοντας την άνεση στον εαυτό σας να διαχειριστεί τα δύσκολα γεγονότα κάνοντας μικρά και σταθερά βήματα «ανάρρωσης» ενθυμούμενοι τους τρόπους με τους οποίους ανταποκριθήκαμε σε ανάλογες περιπτώσεις.

Απελευθερώνοντας τον θυμό, την ντροπή, τη δυσαρέσκεια και την απογοήτευση. Ας έχουμε στο μυαλό μας ότι παραμένοντας στα αρνητικά συναισθήματα δεν τιμωρούμε κανένα άλλο εκτός από τον ίδιο τον εαυτό.

Αποφεύγοντας «στενάχωρους» ανθρώπους.

Συγχωρώντας συνειδητά εκείνους που μας πλήγωσαν.
Γράφοντας και στέλνοντας ευχαριστήριες επιστολές σε όσους νιώθουμε ευγνωμοσύνη.

Εκφράζοντας την αγάπη και την ευχαρίστηση για όσα συμβαίνουν στη καθημερινότητα μας.

Γυμνάζοντας το σώμα μας ενισχύουμε την έκκριση φυσικών ουσιών όπως οι ενδορφίνες οι οποίες ευθύνονται για την αύξηση της ψυχικής ευφορίας.

Παρατηρώντας τις αντιδράσεις και τη συμπεριφορά των παιδιών γιατί… όλοι ήμασταν παιδιά κάποτε!

«Ξεπερνώντας» τον χρόνο σκεφτόμενοι πως όλα όσα μας απασχολούν τώρα δεν θα έχουν καμία απολύτως σημασία μετά από 100+ χρόνια.

Αγκαλιάζοντας τα λάθη….

…..μα πάνω από όλα τον εαυτό μας!


Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπεύτρια

23.7.09

Η Ψυχική Υγεία των Ασθενών με Μυοσκελετικά Σύνδρομα

Κρεμαστινού Φανή & Βενέτη Βασιλική
Κλινική Πόνου, Αναισθησιολογικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ιπποκράτειο».

Σκοπός. Η μελέτη της ψυχικής υγείας των ασθενών με μυοσκελετικά σύνδρομα διάρκειας λιγότερο και περισσότερο των 6 μηνών που αντιμετωπίστηκαν στην Κλινική Πόνου.
Υλικό και Μέθοδος. Εβδομήντα τέσσερις ασθενείς, άντρες και γυναίκες, από 31 ως 88 ετών, που έπασχαν από μυοσκελετικά σύνδρομα, δέχτηκαν να εξεταστούν από ψυχολόγο και να συμμετάσχουν στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Κλινική Πόνου από το Νοέμβριο 2005 ως το Μάιο 2006.
Κατεγράφησαν το είδος της νόσου, η χρονιότητα και η ένταση (βάσει κλίμακας VAS 0-10). Εκτιμήθηκε η επίδραση της χρονιότητας του πόνου στην ψυχική υγεία των ασθενών βάσει των διαγνωστικών κριτηρίων του DSM-IV-TR (κανονική διάθεση, καθημερινό άγχος, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, μείζων καταθλιπτική διαταραχή, καταθλιπτική διαταραχή προσδιοριζόμενη από την χρονιότητα των μυοσκελετικών συνδρόμων, αυτοκτονικός ιδεασμός).
Αποτελέσματα. Οι ασθενείς με μυοσκελετικά σύνδρομα πλέον των 6 μηνών πληρούσαν τα κριτήρια διάγνωσης της καταθλιπτικής διαταραχής προσδιοριζόμενης από την χρονιότητα των μυοσκελετικών συνδρόμων.
Συμπεράσματα. Οι ασθενείς που υποφέρουν από χρόνια μυοσκελετικά σύνδρομα εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης καταθλιπτικής διαταραχής γιατί η χρονιότητα του πόνου επηρεάζει αρνητικά την διάθεση, μειώνει την ποιότητα ζωής, αφαιρεί την ικανότητα ελέγχου των καθημερινών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, μειώνει την πνευματική και σωματική λειτουργία τους.

13.7.09

Κοινωνική Φοβία

Η Κοινωνική Φοβία συναντάτε στην ομάδα των Αγχωδών Διαταραχών σύμφωνα με τη κατηγοροποίηση των ψυχικών διαταραχών του DSM-IV-TR. Στα πλαίσια της διαταραχής, ο άνθρωπος φοβάται ότι θα γίνει το κέντρο του ενδιαφέροντος και της κριτικής αφού θεωρεί ότι το περιβάλλον του παρατηρεί και σχολιάζει αρνητικά τη συμπεριφορά, τις κινήσεις ή τα λόγια του προκαλώντας σε εκείνο ντροπή και άγχος

Τα Ψυχολογικά Συμπτώματα της Κοινωνικής Φοβίας
Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία βιώνει έντονο άγχος όταν καλείται να ανταποκριθεί σε κοινωνικές περιστάσεις, αισθάνεται θλίψη και μοναξιά, απομονώνεται από το περιβάλλον του. Χαρακτηρίζεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση σχηματίζοντας αρνητική εικόνα για τον εαυτό του. Ενώ, ο τρόπος σκέψης του είναι αρνητικός και δυσλειτουργικός.

Τα Σωματικά Συμπτώματα της Κοινωνικής Φοβίας
Συνεπώς, κάθε φορά που το άτομο εκτίθεται κοινωνικά εκδηλώνει συγκεκριμένες σωματικές αντιδράσεις όπως το κοκκίνισμα του προσώπου, η ναυτία, ο εμετός, η συχνουρία, η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, ο κόμπος στο λαιμό, οι κράμπες στο στομάχι και η αδυναμία ελέγχου της αναπνοής.
Σε κάποιες περιπτώσεις, τα σωματικά συμπτώματα είναι ιδιαίτερα έντονα και μπορούν να καταλήξουν σε κρίση πανικού.

300.23 Κοινωνική Φοβία (Κοινωνική Αγχώδης Διαταραχή)
Α. Έκδηλος και επίμονος φόβος του ατόμου μιας ή περισσοτέρων καταστάσεων, οι οποίες είναι είτε κοινωνικές είτε απαιτείται να ενεργήσει μπροστά σε κοινό και στις οποίες εκτίθεται σε αγνώστους ανθρώπους ή σε πιθανό εξονυχιστικό έλεγχο από άλλα άτομα. Το άτομο φοβάται ότι θα ενεργήσει με ένα τρόπο (η θα δείξει συμπτώματα άγχους)που θα το ταπεινώσει ή θα το φέρει σε αμηχανία. Σημείωση: Στα παιδιά πρέπει να υπάρχει απόδειξη της ικανότητας ανάλογων με την ηλικία κοινωνικών σχέσεων με οικεία πρόσωπα, ενώ το άγχος πρέπει να εμφανίζεται όταν βρίσκονται ανάμεσα σε συνομήλικους και όχι μόνο στη συναλλαγή τους με ενήλικες.
Β. Η έκθεση στη φοβική κοινωνική κατάσταση προκαλεί σχεδόν πάντα άγχος, το οποίο μπορεί να πάρει τη μορφή μιας καταστασιακά συνδεόμενης ή καταστασιακά εκλυόμενης Προσβολής Πανικού.
Σημείωση: Στα παιδιά το άγχος μπορεί να εκφράζεται με κλάματα, νευρικότητα, ακινητοποίηση, ή αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων με αγνώστους ανθρώπους.
Γ. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος. Σημείωση: Στα παιδιά αυτό το στοιχείο μπορεί να απουσιάζει.
Δ. Οι φοβικές καταστάσεις αποφεύγονται ή αλλιώς υπομένονται με έντονο άγχος ή ενόχληση.
Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης προσμονή ή η ενόχληση που συνδέονται με τις φοβικές καταστάσεις παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες ή σχέσεις ή υπάρχει έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.
ΣΤ. Σε άτομα νεότερα των 18 ετών, η διάρκεια είναι τουλάχιστον 6 μήνες.
Ζ. Ο φόβος ή η αποφυγή δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (πχ ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση και δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή (πχ Διαταραχή Πανικού Με ή Χωρίς Αγοραφοβία, Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού, Σωματοδυσμορφική Διαταραχή, μια Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή ή Σχιζοειδής Διαταραχή της Προσωπικότητας).
Η. Αν είναι παρούσα μια γενική σωματική κατάσταση ή άλλη ψυχική διαταραχή, ο φόβος του κριτηρίου Α είναι άσχετοςμε αυτήν πχ ο φόβος δεν προέρχεται από Τραυλισμό, από τον τρόμο σε νόσο Parkinson ή από εκδήλωση ανώμαλης διατροφικής συμπεριφοράς σε Ψυχογενή Ανορεξία ή Ψυχογενή Βουλιμία.
Προσδιορίστε αν:
Γενικευμένη: αν οι φόβοι περιλαμβάνουν τις περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις (πχ να αρχίζει να διατηρεί συζητήσεις, να συμμετέχει σε μικρές ομάδες, να βγαίνει ραντεβού, να συνομιλεί με πρόσωπα κύρους, να πηγαίνει σε πάρτυ).
Σημείωση: Λάβετε υπ’ όψη την επιπρόσθετη διάγνωση της Αποφευκτικής Διαταραχής της Προσωπικότητας.
Η Συχνότητα Εμφανίσης της Διαταραχής
Έχει αποδειχτεί ερευνητικά ότι το 3% με 13% του συνολικού πληθυσμού θα εκδηλώσει κοινωνική φοβία κάποια στιγμή στη ζωή του. Η πιθανότητα πυροδότησης εξαρτάται από τη δομή της προσωπικότητας του ανθρώπου, τις καταστάσεις που βιώνει και φυσικά την ύπαρξη κληρονομικής προδιάθεσης. Η διαταραχή εκδηλώνεται μεταξύ 5 και 13 ετών. Συναντάτε όμως και μετά την ηλικία των 25 ετών.

Οι Αιτίες Εκδήλωσης της Κοινωνικής Φοβίας
Τραυματικά γεγονότα. Το άτομο σκέφτηκε ή παρατήρησε ότι οι άλλοι φέρονται υποτιμητικά σε αυτό κατά τη διάρκεια μιας δραστηριότητας με αποτέλεσμα να αξιολόγησε ως αρνητική την εμπειρία και έκτοτε να αποφεύγει παρόμοιες καταστάσεις.

Μίμηση προτύπων. Το άτομο έμαθε να φοβάται ορισμένες καταστάσεις παρατηρώντας τις αντιδράσεις και υιοθετώντας τις αντιλήψεις άλλων προσώπων κυρίως εκείνων που θεωρεί σημαντικά στη ζωή του.

Ο Φαύλος Κύκλος Της Κοινωνικής Φοβίας
Η Γνωσιακή-συμπεριφορική θεωρία υποστήριζει ότι ο τρόπος σκέψης επηρεάζει το συναίσθημα και τη συμπεριφορά μας. Άρα ο αρνητικός τρόπος σκέψης ευθύνεται τόσο για τα αρνητικά συναισθήματα όσο και για τις προβληματικές συμπεριφορές μας. Στη Κοινωνική Φοβία, ο άνθρωπος υιοθετεί ένα συγκεκριμένο αρνητικό τρόπο σκέψης, το φαύλο κύκλο της διαταραχής, ο οποίος είναι ικανός να ενισχύσει την εμφάνιση των σωματικών συμπτωμάτων άρα και την ανάλογη συμπεριφορά. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται λανθασμένα τις σωματικές αντιδράσεις του ενισχύοντας την έκκριση αδρεναλίνης στο σώμα του. Η έκκριση ανδρεναλίνης με τη σειρά της δυναμώνει την ένταση των σωματικών συμπτωμάτων και την πεποίθηση του ατόμου ότι οι άλλοι θα άντιληφθούν το άγχος του.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Κοινωνικής Φοβίας
Η Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία συμβάλει αποτελεσματικά στον έλεγχο της Κοινωνικής Φοβίας. Ο θεραπευτής θα συνεργαστεί με τον θεραπευόμενο ώστε να αγγίξουν το επιθυμητό στόχο μέσα από τα ακόλουθα επεμβατικά στάδια.

Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας.

Εισαγωγή & εξοικείωση με τη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες, την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της κοινωνικής φοβίας.

Ιεράρχηση στόχων. Ο θεραπευόμενος αναφέρει την σειρά των θεμάτων που θέλει να σχολιάσει στην θεραπευτική διαδικασία.

Συμπεριφορικοί χειρισμοί. Αποσκοπούν στην απόκτηση νέων δεξιότητων με τις οποίες ο θεραπευόμενος θα υιοθετήσει την επιθυμητή συμπεριφορά ώστε αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τις κοινωνικές καταστάσεις. Οι τεχνικές που εφαρμόζονται στη θεραπεία της κοινωνικής φοβίας είναι η διαφραγματική αναπνοή, η απόσπαση προσοχής, η συστηματική απευαισθητοποίηση και η έκθεση στις δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις του θεραπευόμενου.

Γνωσιακή αναδόμηση. Ο θεραπευτής εφαρμόζοντας τα ημερολόγια των δυσλειτουργικών σκέψεων θα εντοπίσει τα δυσλειτουργικά σχήματα και τον αρνητικό τρόπο σκέψης του θεραπευόμενου. Ο θεραπευόμενος θα αντικαταστήσει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης του με περισσότερο ρεαλιστικό, θα βελτιώσει τη διάθεση του και θα γίνει περισσότερο λειτουργικός στην καθημερινότητα του.
Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών.
Τερματισμός. Έμφαση στην απόκτηση και την μελλοντική εφαρμογή των δεξιοτήτων. Εισαγωγή στις αναμνηστικές συνεδρίες.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

10.7.09

Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες

Αγχώδης διαταραχή η οποία εμφανίζεται σε άτομα που βίωσαν, είδαν ή άκουσαν ένα τραυματικό γεγονός να συμβαίνει. Το άτομο κατανόησε το γεγονός ως ιδιαίτερα απειλητικό για τη ζωή του ή τους άλλους με αποτέλεσμα να αισθανθεί έντονο φόβο, τρόμο και αδυναμία να ανταποκριθεί. Η διαταραχή του ψυχοτραυματικού στρες εμφανίστηκε μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ και αποτελεί χαρακτηριστική διαταραχή των πολεμιστών που συμμετείχαν σε αυτό.

Τα Τραυματικά Γεγονότα
Τα γεγονότα που μπορούν να χαρακτηριστούν ως τραυματικά είναι οι φυσικές καταστροφές πχ σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες, οι καταστροφές που προκαλούνται από τον άνθρωπο πχ βίαιες επιθέσεις, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός, τρομοκρατικές επιθέσεις, βασανιστήρια, πόλεμος, πολιτική βία, τα ατυχήματα πχ αυτοκινητικά, αεροπορικά, ναυάγια και η διάγνωση θανατηφόρας ασθένειας ή ο ξαφνικός θάνατος οικείου προσώπου.

309.81 Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες (DSM-IV-TR)
Α. Το άτομο έχει εκτεθεί σε ένα τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα αμφότερα τα ακόλουθα:
1. το άτομο βίωσε, ήταν μάρτυρας, ή βρέθηκε αντιμέτωπο με ένα γεγονός (ή γεγονότα), στο οποίο (ή στα οποία) υπήρξε πραγματικός ή επαπειλούμενος θάνατος ή σοβαρός τραυματισμός, η απειλή της σωματικής ακεραιτότητας του ευατού ή άλλων
2. η απάντηση του ατόμου περιελάμβανε έντονο φόβο, αίσθημα αβοήθητου ή τρόμο

Β. Το τραυματικό γεγονός αναβιώνετε επίμονα με έναν (ή περισσότερους) από τους ακόλουθος τρόπους:
1. επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις
Σημείωση: Στα μικρά απιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν επαναληπτικά παιχνίδια, στα οποία εκφράζονται θέματα ή πλευρές του τραύματος
2. επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος
Σημείωση: Στα παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν όνειρα που προκαλούν φόβο χωρίς αναγνωρίσιμο περιεχόμενο
3. το άτομο ενεργεί ή αισθάνεται σαν να ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός (περιλαμβάνεται μια αίσθηση αναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια αναβιώσεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση τοξίκωσης).
Σημείωση: Στα μικρά παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν αναπαραστάσεις ειδικές του τραύματος
4. έντονη ψυχολογική ενόχληση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος
5. σωματικά αντίδραση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος

Γ. Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας (η οποία δεν υπήρχε πριν τα τραύμα), όπως φαίνεται από τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1. προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα
2. προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή ανθρώπους που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος
3. ανικανότητα να ανακαλέσει μια σημαντικά πλευρά του τραύματος
4. σαφής μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
5. αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους
6. περιορισμένο εύρος του συναισθήματος πχ αδυναμία του ατόμου να έχει αισθήματα αγάπης
7. αίσθηση σμίκρυνσης του μέλλοντος πχ το άτομο δεν προσδοκά ότι θα σταδιοδρομήσει επαγγελματικά, ότι θα παντρευτεί, ότι θα έχει παιδιά ή ότι η ζωή του θα έχει φυσιολογική διάκρεια

Δ. Επίμονα συμπτώματα αυξημένης διεγερσιμότητας (τα οποία δεν υπήρχαν πριν το τραύμα) όπως φαίνεται από δύο (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1. δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου
2. ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
3. δυσκολία συγκέντρωσης
4. υπερεπαγρύπνηση
5. υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα

Ε. Η διάρκεια της διαταραχής (συμπτώματα των Κριτηρίων Β, Γ και Δ) είναι μεγαλύτερη από ένα μήνα

ΣΤ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Προσδιορίστε αν:
Οξεία: αν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι μικρότερη από 3 μήνες
Χρόνια: αν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι 3 μήνες ή περισσότερο
Προσδιορίστε αν:
Με καθυστερημένη έναρξη: αν η έναρξη των συμπτωμάτων είναι τουλάχιστον 6 μήνες μετά την παρουσία του στρεσογονου παράγοντα

Οι Παράγοντες που Ενισχύουν την Ανάπτυξη της Διαταραχής Μετά Από Ψυχοτραμαυτικό Στρες
Ηλικία πχ παιδιά και ηλικιωμένοι, προηγούμενα τραυματικά γεγονότα, πρόσφατες αλλαγές στην ζωή του ατόμου πχ απώλεια εργασίας, ψυχιατρικά προβλήματα, σωματικές ασθένειες.
Επαναλαμβανόμενες τραυματικές εμπειρίες που σχετίζονται με απειλή και τραυματισμό, απώλεια οικείου προσώπου εξαιτίας τραυματικού γεγονότος, η μη ρεαλιστική αντίληψη του άτομου για την προσωπική του ευθύνη.
Η ένταση των αντιδράσεων του ατόμου μετά από το τραυματικό γεγονός, ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, η κοινωνική υποστήριξη και βοήθεια.
Στα παιδιά, η λειτουργικότητα μετά από το τραυματικό γεγονός εξαρτάται από την συμπεριφορά και την ανησυχία των γονέων.

Η Συχνότητα Εμφάνισης της Διαταραχής
Το 3% ως 58% ατόμων που βιώσαν ένα τραυματικό γεγονός τείνουν να αναπτύξουν διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες πχ βετεράνοι πολέμου, θύματα καταστροφών και εγκληματικών ενεργειών.
Ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες συνυπάρχει με διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κοινωνική φοβία, καταθλιπτική διαταραχή.

Οδηγίες Αυτό-βοήθειας
Χαλαρώνουμε και δίνουμε στον ευατό μας την ευκαιρία να γιατρευτεί
Οργανώνουμε τον χρόνο μας και διατηρούμε ένα φυσιολογικό πρόγραμμα
Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ, τοξικών ουσιών και προσέχουμε την διατροφή μας
Συζητάμε να τους ανθρώπους που θα μας καταλάβουν και εκφράζουμε τα συναισθήματα μας
Ακούμε τα συναισθήματα μας και αφήνουμε τον ευατό μας να κατανοήσει την τραυματική εμπειρία
Συμμετέχουμε σε ευχάριστες δραστηριότητες
Αποφεύγομε τις αλλαγές για λίγο καιρό
Επαναλαμβάνουμε σκέψεις και όνειρα ώστε να εξασθενίσουν
Συζητάμε τις εμπειρίες μας με ανθρώπους που έχουν βιώσει ανάλογα γεγονότα ώστε να λάβουμε την απαραίτητη υποστήριξη
Αποκτούμε σταδιακά τον έλεγχο της ζωής μας

Οδηγίες Βοήθειας για το Άτομο που Βίωσε Τραυματικό Γεγονός
Να δίνουμε χρόνο σε εκείνον
Να υποστηρίζουμε και να ακούμε
Να είμαστε σίγουροι ότι έχει ξεπεράσει τον κίνδυνο
Να τον βοηθάμε στην καθημερινότητα του
Να μην νιώθουμε θυμό και στεναχώρια
Να εκφράζουμε την συμπαράσταση και την κατανόηση μας στην τραγωδία τους

Στα παιδιά:
Να διαθέτουμε τον χρόνο και την αγκαλιά μας
Να παίζουμε και να ζωγραφίζουμε μαζί τους ώστε εκείνα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους μέσα από τις συγκεκριμένες δραστηριότητες
Να μιλάμε μαζί τους και να δίνουμε ειλικρινείς εξηγήσεις
Να δείχνουμε το ενδιαφέρον μας και να κατανοούμε τους φόβους τους
Να διατηρήσουμε ένα κανονικό πρόγραμμα διατροφής και ύπνου ώστε να αισθανθούν ασφάλεια

Η Επαγγελματική Βοήθεια
Όταν οι ενήλικες εμφανίζουν τα συμπτώματα πολύ καιρό και όταν τα παιδιά παρουσιάζουν θυμό, επιθετική συμπεριφορά, προβλήματα στο σχολείο, απόσυρση, υπερενασχόληση με το τραυματικό γεγονός, άγχος και συναισθηματικές δυσκολίες τότε είναι απαραίτητη η βοήθεια από έναν ειδικό θεραπευτή.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας.

Εισαγωγή & εξοικείωση πάνω στη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της διαταραχής μετά από ψυχοτραυματικό στρες, ενστάλαξη ελπίδας.

Στοχοθεσία των αλλαγών. Οι στόχοι της θεραπευτικής συνεργασίας.

Γνωσιακή αναδόμηση.
Με την εφαρμογή της Επαναδιήγησης, ο θεραπευόμενος διηγείται το τραυματικό γεγονός λεπτομερώς δίνοντας έμφαση στα γεγονότα, σκέψεις, συναισθήματα, συμπτώματα αντίδρασης στο στρες και στην εκπαίδευσης τι έκανε για να το ξεπεράσει.
Ημερολόγια δυσλειτουργικών σκέψεων, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται προκειμένου να κατανοήσει τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών και να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Συμπεριφορικοί χειρισμοί.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση
Απόσπαση της προσοχής
Συστηματική έκθεση
Συστηματική απευαισθητοποίηση

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός.
Έμφαση στην απόκτηση και μελλοντική εφαρμογή των δεξιοτήτων & αναμνηστικές συνεδρίες

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

8.7.09

« Η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία»

Διαταραχή Πανικού
Ως Διαταραχή Πανικού ορίζουμε την αγχώδη διαταραχή κατά την οποία το άτομο αισθάνεται άγχος και φόβο χωρίς να υπάρχει αντικειμενική αιτία.

Προσβολή πανικού DSM-IV-TR
Μία διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά της ώρας τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα:
1. Αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά» ή επιτάχυνση του καρδιακού παλμού
2. Εφίδρωση
3. Τρεμούλα ή έντονος τρόμος
4. Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
5. Αίσθημα πνιγμονής
6. Πόνος ή δυσφορία στο θώρακα
7. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία
9. Αποπραγματοποίηση (αισθήματα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (ότι αποσπάται από τον ευατό)
10. Φόβος απώλειας του ελέγχου ή ότι θα τρελαθεί
11. Φόβος θανάτου
12. Παραισθήσεις (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
13. Ρίγη ή αίσθημα ζέστης

Τα Ψυχολογικά Συμπτώματα
Το άτομο παρουσιάζει τάση φυγής από το συγκεκριμένο χώρο, φόβο ότι η κρίση θα συμβεί πάλι και αποφυγή των καταστάσεων ή των χώρων όπου εμφάνισε μια κρίση πανικού.

Ο Τρόπος Εκδήλωσης της Διαταραχής Πανικού
Σε απειλητικές καταστάσεις ενεργοποιούνται δύο βασικοί βιολογικοί μηχανισμοί, η φυγή ή η μάχη για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
Ο εγκέφαλος κινητοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προκαλώντας έκκριση αδρεναλίνης, το άτομο αισθάνεται μια αίσθηση έξαψης.
Οι χτύποι της καρδιάς αυξάνονται για να τροφοδοτήσουν με οξυγόνο τους ιστούς.
Ο ρυθμός της αναπνοής γίνεται πιο έντονος για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε οξυγόνο. Έτσι εμφανίζεται ζάλη, δύσπνοια και πόνος στο στήθος.
Οι κόρες των ματιών διαστέλλονται για να εντοπίσουν πιο εύκολα τον κίνδυνο.
Το πεπτικό σύστημα υπολειτουργεί για να παρέχει αίμα στους μυς και για αυτό παρουσιάζεται ναυτία.
Το μυϊκό σύστημα είναι διεγερμένο γιατί προετοιμάζει το άτομο για φυγή.
Οι σκέψεις είναι εστιασμένες στη διερεύνηση του κινδύνου. Μέσα
από αυτή την διαδικασία, το άτομο αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τον κίνδυνο.
Όταν η διαδικασία αντιμετώπισης του κινδύνου ενεργοποιείται σε καταστάσεις που δεν είναι απειλητικές αλλά το άτομο αντιλαμβάνεται ότι είναι, τα συμπτώματα που εμφανίζονται προκαλούν δυσφορία και οδηγούν σε κρίση πανικού εξαιτίας του φόβου που βιώνει το άτομο. Ο φόβος θέτει σε λειτουργία την διαδικασία αντιμετώπισης του κινδύνου με αποτέλεσμα τα σωματικά συμπτώματα να αυξάνονται και να προκαλείται στο άτομο η σκέψη ότι θα του συμβεί κάτι κακό. Έτσι αρχίζει ο φαύλος κύκλος που προκαλεί και συντηρεί τις κρίσεις πανικού.

Η Συχνότητα Εμφάνισης
Η Διαταραχή Πανικού εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Οι κρίσεις ξεκινούν σε διάφορες ηλικίες αλλά είναι περισσότερο συνηθισμένες από τα 18 ως τα 35 ετών. Ενώ σημειώνονται ακόμα και στην παιδική ηλικία ή μετά από τα 45 έτη.
Οι κρίσεις πανικού εκδηλώνονται ύστερα από πιεστικές και αγχωτικές καταστάσεις, είναι χρόνιες με υφέσεις και εξάρσεις. Σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται με συνεχής και βαριά συμπτωματολογία.

Αγοραφοβία (DSM-IV-TR)
Α. Άγχος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη (ή να προκαλεί αμηχανία) ή μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια σε περίπτωση που έχει μια απροσδόκητη ή ελκυόμενη από την κατάσταση προσβολή πανικού ή συμπτώματα τύπου πανικού. Οι φόβοι του αγοραφοβικού κατά κανόνα αφορούν ομάδες καταστάσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται το να είναι μόνος έξω από το σπίτι, να είναι σε πλήθος ή να στέκεται σε ουρά, να βρίσκεται πάνω σε γέφυρα και να ταξιδεύει με λεωφορείο, τραίνο ή αυτοκίνητο
Σημείωση: Λάβετε υπόψη τη διάγνωση της Ειδικής Φοβίας, αν η αποφυγή περιορίζεται σε μια ή λίγες μόνο ειδικές καταστάσεις ή της Κοινωνικής Φοβίας αν η αποφυγή περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις.

Β. Οι καταστάσεις αποφεύγονται (πχ περιορίζονται τα ταξίδια) ή αλλιώς υπομένονται με έκδηλη ενόχληση ή με άγχος ότι θα εμφανιστεί Προσβολή Πανικού ή συμπτώματα τύπου πανικού, ή απαιτείται παρουσία συνοδού προσώπου.

Γ. Το άγχος ή η φυσική αποφυγή δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (πχ αποφυγή που περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις εξαιτίας του φόβου της αμηχανίας), Ειδικά Φοβία (πχ αποφυγή που περιορίζεται σε μία μόνο κατάσταση, όπως οι ανελκυστήρες) Ιδεοψυχαναγκαστικά Διαταραχή (πχ αποφυγή βρώμικων αντικειμένων σε άτομο με ιδεοληψία σχετικά με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (πχ αποφυγή ερεθισμάτων συνδεομένων με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (πχ αποφυγή απομάκρυνσης από το σπίτι ή από συγγενικό πρόσωπο)

Η Διαταραχή Πανικού με Αγοαραφοβία (DSM-IV-TR)
Τα άτομα που εμφανίζουν κρίσεις πανικού είναι πιθανό να περιορίσουν τις δραστηριότητες και να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους φοβούμενοι ότι θα εμφανίσουν μια ακόμα κρίση πανικού.
Η αγοραφοβία σχετίζεται με τον πανικό. Τα άτομα που παθαίνουν κρίσεις πανικού συνδέουν την εμφάνιση της κρίσης με το χώρο που εκδήλωσαν τα συμπτώματα με αποτέλεσμα να αποφεύγουν εκείνο το μέρος όπως και άλλα με κοινά σημεία.
Η αγοραφοβία εμφανίζεται μέσα στο πρώτο έτος από την πυροδότηση της πρώτης κρίσης πανικού. Ορισμένες φορές, η αγοραφοβία μπορεί να συντηρείται ακόμα και αν δεν υπάρχουν κρίσεις πανικού ή να υποχωρεί ταυτόχρονα με τις κρίσεις.
Η λειτουργικότητα των ατόμων περιορίζεται και είναι σύνηθες να ενισχύονται συναισθήματα που παραπέμπουν σε συμπτώματα καταθλιπτικής διαταραχής.

300.21 Διαταραχή Πανικού Με Αγοραφοβία
Α. Αμφότερα τα 1 και 2 :
1. Επανειλημμένες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού
2. Τουλάχιστον μία από τις προσβολές πανικού έχει ακολουθηθεί για ένα μήνα (ή περισσότερο) από ένα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
(α) επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές
(β) ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειες της (π.χ. απώλεια ελέγχου, ότι θα υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, ότι θα τρελαθεί)
(γ) σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις προσβολές

Β. Παρουσία Αγοραφοβίας

Γ. Οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (π.χ. υπερθυροειδισμός)

Δ. Οι προσβολές πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (πχ αν εμφανίζεται με την έκθεση σε κοινωνικές φοβικές καταστάσεις), Ειδική Φοβία (πχ σε έκθεση σε ειδική φοβική κατάσταση), Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (πχ σε έκθεση σε βρώμικα αντικείμενα ατόμου με ιδεοληψία σχετική με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (πχ σαν απάντηση σε ερεθίσματα συνδεόμενα με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (πχ σαν απάντηση στην απομάκρυνση από το σπίτι ή από συγγενικά πρόσωπα)

Η Φαρμακευτική Αντιμετώπιση της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία
Η φαρμακευτική αγωγή ενδείκνυται όταν το άτομο παρουσιάζει έντονη αποδιοργάνωση και προβλήματα στην λειτουργικότητα του εξαιτίας των συμπτωμάτων του έντονου άγχους.
Χορηγούνται αγχολυτικά φάρμακα πχ Hipnosedon, Lexotanil, Stedon, Tavor, Xanax. Επίσης, δίνονται αντικαταθλιπτικά φάρμακα πχ Efexor , Ladose, Remeron, Saroten, Seropram, Seroxat, Zoloft. Τόσο τα αγχολυτικά όσο και τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν σωματική εξάρτηση.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας.

Εισαγωγή & εξοικείωση πάνω στη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της διαταραχής πανικού με αγοραφοβία, ενστάλαξη ελπίδας.

Στοχοθεσία των αλλαγών, οι προσδοκίες του θεραπευόμενου από την θεραπεία σχετικά με το πρόβλημα του

Αυτό-παρατήρηση & Απορύθμιση. Διερεύνηση των προσωπικών εξηγήσεων και ερμηνειών του πελάτη για το πρόβλημα

Γνωσιακή αναδόμηση.
Ημερολόγιο δυσλειτουργικών σκέψεων: Ο θεραπευτής συνεργάζεται με τον θεραπευόμενο ώστε αφού κατανοήσει τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών, να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Συμπεριφορικοί χειρισμοί.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση & Βιοανάδραση
Απόσπαση της προσοχής
Έκθεση σε μικροπανικούς με υπεραερισμό
Συστηματική έκθεση
Εργασία στο σπίτι.

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός.
Έμφαση στην απόκτηση και μελλοντική εφαρμογή των δεξιοτήτων & αναμνηστικές συνεδρίες

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Οι Ειδικές Φοβίες

Ως Φοβία ορίζουμε τον επίμονο και παράλογο φόβο για συγκεκριμένο αντικείμενο, χώρο ή κατάσταση. Το άτομο ενώ γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος αφού αντιλαμβάνεται ότι αντιδρά υπερβολικά και μη ρεαλιστικά, παρ όλα αυτά κάνει το καθετί για να αποφύγει εκείνο που φοβάται. Υιοθετεί δηλαδή μια συμπεριφορά αποφυγής απέναντι στο φοβικό αντικείμενο, χώρο ή κατάσταση σε τέτοιο βαθμό ώστε να επηρεάζεται η λειτουργικότητα του.

Σύμφωνα με το DSM-IV
300.29 Ειδική Φοβία (πρώην Απλή Φοβία)

Α. Έκδηλος και επίμονος φόβος, ο οποίος είναι υπερβολικός και παράλογος, ελκυόμενος από την παρουσία ή την πρόβλεψη της παρουσίας ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης (π.χ. αεροπορικά ταξίδια, ύψη, ζώα, ένεση, θέα αίματος).

Β. Η έκθεση στο φοβικό ερέθισμα προκαλεί σχεδόν πάντα μία άμεση απάντηση άγχους, η οποία μπορεί να πάρει τη μορφή μιας καταστασιακά συνδεόμενης ή ελκυόμενης Προσβολής Πανικού.
Σημείωση: Στα παιδιά το άγχος μπορεί να εκφράζεται με κλάματα, νευρικότητα, ακινητοποίηση ή προσκόλληση.

Γ. Το άτομο αναγνωρίζει ότι ο φόβος είναι υπερβολικός ή παράλογος.
Σημείωση: Στα παιδιά το στοιχείο αυτό απουσιάζει.

Δ. Η φοβική κατάσταση (ή καταστάσεις) αποφεύγεται ή υπομένετε με έντονο άγχος ή δυσφορία.

Ε. Η αποφυγή, η αγχώδης προσμονή ή η δυσφορία που συνδέονται με τη φοβική κατάσταση (ή καταστάσεις) παρεμποδίζουν σημαντικά τις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου, την επαγγελματική (ή σχολική) λειτουργικότητα ή τις κοινωνικές δραστηριότητες ή σχέσεις, ή υπάρχει έκδηλη ενόχληση για την ύπαρξη της φοβίας.

ΣΤ. Σε άτομα νεότερα των 18 ετών, η διάρκεια είναι τουλάχιστον 6 μήνες.

Ζ. Το άγχος, οι Προσβολές Πανικού ή η φοβική αποφυγή που συνδέονται με το ειδικό αντικείμενο ή την ειδική κατάσταση δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (π.χ. φόβος βρόμικων αντικειμένων σε άτομο με ιδεοληψία σχετική με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (π.χ. αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα), Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (π.χ. αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων εξαιτίας του φόβου της αμηχανίας), Διαταραχή Πανικού με Αγοραφοβία ή Αγοραφοβία χωρίς ιστορικό Διαταραχής Πανικού.

Προσδιορίστε τον τύπο:
Τύπος Ζωοφοβίας: αν ο φόβος εκλύεται από ζώα ή έντομα. Αυτός ο τύπος γενικά έχει έναρξη κατά την παιδική ηλικία.

Τύπος Φυσικού Περιβάλλοντος: αν ο φόβος εκλύεται από στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος όπως καταιγίδες, ύψη ή νερό. Αυτός ο τύπος γενικά έχει έναρξη κατά την παιδική ηλικία.

Τύπος σχετικός με Αίμα- Ένεση- Τραύμα: αν ο φόβος εκλύεται από τη θέα του αίματος ή ένα τραύμα ή από μια ένεση ή άλλη επεμβατική ιατρική πράξη. Αυτός ο τύπος είναι σε μεγάλο βαθμό οικογενής και συχνά χαρακτηρίζεται από έντονη αγγειοπαρασυμπαθητική απάντηση.

Καταστασιακός Τύπος: αν ο φόβος εκλύεται από μια ειδική κατάσταση, όπως μετακίνηση με δημόσιο μεταφορικό μέσο, σήραγγες, γέφυρες, ανελκυστήρες, αεροπορικά ταξίδια, οδήγηση ή κλειστά μέρη. Αυτός ο τύπος έχει μια διπλή κατανομή ηλικίας έναρξης με μία αιχμή στην παιδική ηλικία και άλλη αιχμή στο μέσο της τρίτης δεκαετίας (20-30 ετών). Αυτός ο τύπος φαίνεται να έχει ομοιότητες με τη Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία σε χαρακτηριστικά, όπως η αναλογία των φύλων, ο τύπος της οικογενούς συγκέντρωσης και η ηλικία έναρξης.

Άλλος Τύπος: αν ο φόβος εκλύεται από άλλα ερεθίσματα. Αυτά τα ερεθίσματα μπορούν να περιλαμβάνουν το φόβο ή την αποφυγή καταστάσεων που μπορούν να προκαλέσουν πνιγμονή, εμετό ή μετάδοση ασθένειας. Τη φοβία του ελεύθερου (κενού) χώρου (δηλ. το άτομο φοβάται ότι θα πέσει κάτω αν απομακρυνθεί από τοίχους ή άλλα μέσα στήριξης) και φόβους παιδιών για δυνατούς ήχους ή ένστολα άτομα.

Τα Συμπτώματα των Ειδικών Φοβιών

Οργανικά συμπτώματα, το άτομο όταν έρχεται αντιμέτωπο με την κατάσταση που φοβάται εμφανίζει ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρέμουλο, γρήγορη αναπνοή, μυϊκές συσπάσεις, αδυναμία, ναυτία, ζάλη, αίσθημα πανικού.

Σε επίπεδο συμπεριφοράς, το άτομο ή προσπαθεί να απομακρυνθεί αμέσως από τη φοβική κατάσταση ή παγώνει. Συνήθως αποφεύγει εντελώς τις καταστάσεις στις οποίες υπάρχουν η πρόκειται να συναντήσει τα αντικείμενα που φοβάται.

Σκέψεις, το άτομο κάνει διαστρεβλωμένες αυτόματες σκέψεις που περιέχουν το στοιχείο της απειλής, είναι τρομακτικές και προκαλούν φόβο. Έτσι αποφεύγει την κατάσταση χωρίς να εξετάσει κατά πόσο όσα σκέφτεται είναι αντικειμενικά επικίνδυνα.


Οι Αίτιες των Ειδικών Φοβιών

Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μεταφέρουμε κληρονομική προδιάθεση και μπορεί αν υπάρξουν οι κατάλληλες προυποθέσεις να εκδηλώσουμε φοβίες σε καταστάσεις που είναι επικίνδυνες για την ζωή μας.
Σημαντικό ρόλο επίσης διαδραματίζουν τα έντονα και τραυματικά γεγονότα.
Στηριζόμενοι στη μίμηση, μαθαίνουμε να φοβόμαστε συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις παρατηρώντας τις αντιδράσεις άλλων ανθρώπων κυρίως αυτών που εμείς θεωρούμε σημαντικούς. Ακόμα, φοβόμαστε αντικείμενα ή καταστάσεις που δεν έχουμε αντιμετωπίσει προσωπικά αλλά έχουμε ακούσει άλλους να αισθάνονται αρνητικά και να τα αποφεύγουν.
Τέλος, φοβόμαστε καταστάσεις στις οποίες βιώσαμε μια δυσάρεστη εμπειρία που μας προκάλεσε έντονο τρόμο.


Η Σοβαρότητα της Κατάστασης

Όταν ο φόβος για ένα φοβικό ερέθισμα επιμένει στο χρόνο και επηρεάζει τη λειτουργικότητα του ατόμου, τότε είναι απαραίτητη η βοήθεια από ειδικό θεραπευτή.


Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία των Ειδικών Φοβιών

Η ΓΣΘ βοηθά τον θεραπευόμενο να αντιμετωπίσει τα σωματικά συμπτώματα, να τροποποιήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις και τη συμπεριφορά αποφυγής που διαιωνίζουν τον φόβο.

Ο θεραπευτής βοηθά τον θεραπευόμενο να εντοπίσει τις αρνητικές αυτόματες σκέψεις, να ελέγξει την αντικειμενικότητα τους και να τις αντικαταστήσει με πιο ρεαλιστικές.

Ενώ ο θεραπευτής χρησιμοποιώντας την τεχνική της έκθεσης, ο θεραπευόμενος μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με την φοβική κατάσταση ή το αντικείμενο.

Με τη συστηματική απευαισθητοποίηση, ο θεραπευόμενος έρχεται σταδιακά σε επαφή με την κατάσταση ή το αντικείμενο που προκαλεί φόβο και μέσα από την εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης και ελέγχου αναπνοής, μειώνει την ένταση των σωματικών συμπτωμάτων του φόβου.

Λίγο πριν το τερματισμό και κατόπιν συνεννόησης με τον θεραπευόμενο, ο θεραπευτής πειραματίζεται ώστε να αξιολογήσει αν ο θεραπευόμενος έχει πλέον αποκτήσει τις κατάλληλες τεχνικές ώστε να αντιμετωπίσει μια φοβική κατάσταση στο μέλλον. Αν είναι σε θέση να το κάνει, τότε ο θεραπευτής προετοιμάζει τον θεραπευόμενο να αποχαιρετήσει την θεραπευτική διαδικασία.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

2.7.09

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Κατάθλιψης

Η ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Κατάθλιψη είναι η ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τόσο τη διάθεση όσο και τις σκέψεις και συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα κυρίως την απώλεια της ενεργητικότητας.
Το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει μεγάλη ένταση και διάρκεια και το άτομο οδηγείται σε έκπτωση της λειτουργικότητας σε πολλούς τομείς της ζωής του.

Σύμφωνα με το DSM-IV-TR
296.2χ Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή, Μοναδικό Επεισόδιο
Α. Πέντε ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα ήταν παρόντα κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου δύο εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μία αλλαγή στην προηγούμενη λειτουργικότητα’ τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα είναι είτε καταθλιπτική διάθεση είτε απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης
1. καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, καθημερινά, είτε από την υποκειμενική αναφορά είτε από την παρατήρηση των άλλων
2. έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν σε όλες τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά
3. σημαντική απώλεια βάρους ενώ δεν είναι σε δίαιτα ή αύξηση βάρους, και αύξηση ή ελάττωση της όρεξης σχεδόν καθημερινά
4. αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν καθημερινά
5. ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά
6. κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά
7. αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής σχεδόν καθημερινά
8. ελαττωμένη ικανότητα να σκεφθεί ή να συγκεντρωθεί ή αναποφασιστικότητα σχεδόν καθημερινά
9. επανερχόμενες σκέψεις θανάτου, επανερχόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή μία απόπειρα αυτοκτονίας ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο να αυτοκτονήσει
Β. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια ενός μεικτού επεισοδίου
Γ. Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας
Δ. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας ή γενικής σωματικής κατάστασης
Ε. Τα συμπτώματα δεν εξηγούνται καλύτερα με Πένθος, δηλ, μετά από απώλεια αγαπημένου προσώπου τα συμπτώματα επιμένουν για περισσότερο από 2 μήνες ή χαρακτηρίζονται από έντονη λειτουργική έκπτωση, νοσηρή ενασχόληση με αισθήματα αναξιότητας, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχωτικά συμπτώματα ή ψυχοκινητική επιβράδυνση.

Τύποι Καταθλιπτικών ΔιαταραχώνΔυσθυμική Διαταραχή.Χρόνια καταθλιπτική διάθεση, η οποία βιώνεται στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, τις περισσότερες ημέρες για τουλάχιστον δύο χρόνια

Διπολική Διαταραχή Ι (μανιοκαταθλιπτική νόσος)Η παρουσία ενός ή περισσοτέρων μανιακών ή μεικτών επεισοδίων δηλαδή συνδυασμός μανιακού και καταθλιπτικού επεισοδίου

Διπολική Διαταραχή ΙΙΠαρουσία ενός ή περισσοτέρων μειζόνων καταθλιπτικών επεισοδίων που συνοδεύονται από τουλάχιστον ένα υπομανιακό επεισόδιο

Κυκλοθυμική ΔιαταραχήΧρόνια κατάσταση διαταραχής της διάθεσης που παρουσιάζει συνεχώς συναισθηματικές διακυμάνσεις

Καταθλιπτική Διαταραχή μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς
Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή, καταθλιπτικά συμπτώματα λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της έμμηνου ρύσης
Η ελάσσων καταθλιπτική διαταραχή, τα συμπτώματα δεν έχουν την ίδια βαρύτητα με αυτά της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής
Η υποτροπιάζουσα βραχεία καταθλιπτική διαταραχή, τα συμπτώματα έχουν βαρύτητα αλλά δεν επαρκούν για τη διάγνωση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής
Η μεταψυχωσική καταθλιπτική συνδρομή, εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων ως συνέχεια ενός ψυχωσικού επεισοδίου

Τα Γενετικά Αίτια της Καταθλιπτικής Διαταραχής
Υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης όταν στενοί συγγενείς υποφέρουν από κατάθλιψη χρόνια ή βαριάς μορφής.
Έρευνες απέδειξαν ότι διάφορα γονίδια εμπλέκονται στη μεταφορά χαρακτηριστικών αυξάνοντας τις πιθανότητες το άτομο να εκδηλώσει τη διαταραχή.

Τα Βιολογικά Αίτια της Καταθλιπτικής ΔιαταραχήςΠαθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος πχ Πάρκινσον, σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλικό επεισόδιο
Ενδοκρινείς παθήσεις πχ υποθυρεοδισμός
Λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος πχ AIDS, λοιμώδης μονοπυρήνωση
Μορφές καρκίνου πχ παγκρέατος

Γενικά βιολογικά αιτίαΦάρμακα πχ κορτιζόνη, χασίς, αλκοόλ
Η λειτουργία των νευροδιαβιβαστών πχ νοραδρεμαλίνης και σεροτονίνης

Τα Ψυχολογικά και Κοινωνικά Αίτια της Καταθλιπτικής Διαταραχής
Πρώιμες εμπειρίες που σχετίζονται με σημαντικές απώλειες τις οποίες το άτομο βίωσε με αρνητικό τρόπο καθιστούν αυτό περισσότερο ευάλωτο σε ανάλογες καταστάσεις και αυξάνουν την πιθανότητα να εκδηλώσει καταθλιπτική διαταραχή
Αρνητικά γεγονότα ζωής σε συνδυασμό με την υποκειμενική αίσθηση αδυναμίας αντιμετώπισης τους
Καταστάσεις που προκαλούν ανησυχία και διαταράσσουν την ισορροπία του ατόμου πχ απόλυση από την δουλειά
Τραυματικά γεγονότα και προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις πχ γάμος, φιλίες

Η ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣΗ Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία εφαρμόζεται σε ήπια ως μέτρια καταθλιπτική διαταραχή, μη ψυχωσική & μη διπολική. Προτείνεται όταν αντενδείκνυται η φαρμακευτική αγωγή ή δεν είναι αποτελεσματική ή ο θεραπευόμενος δεν επιθυμεί να πάρει φάρμακα ή ο γιατρός δεν θέλει να χορηγήσει φάρμακα γιατί θα μετατραπεί σε χρόνια χρήση.
Συμβάλει στη μείωση των ψυχολογικών συμπτωμάτων της κατάθλιψης όπως η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η έλλειψη ελπίδας, το αίσθημα ανημποριάς, τα συναισθήματα ενοχής, ο αυτοκτονικός ιδεασμός. Η μείωση της έντασης των ψυχολογικών συμπτωμάτων ενισχύει την ανακούφιση των σωματικών συμπτωμάτων.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια

Η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία του Άγχους

ΤΟ ΑΓΧΟΣ
Μια υποκειμενική κατάσταση ανησυχίας ως αντίδραση σε ποικίλες καταστάσεις που δεν περιέχουν κίνδυνο αλλά το άτομο τις βιώνει ως απειλητικές

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Το άγχος είναι ένας μηχανισμός κινητοποίησης του οργανισμού σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδραση μας. Μας βοηθά να προσαρμοστούμε στα αρνητικά και θετικά γεγονότα. Χωρίς άγχος δεν θα επιβιώναμε στους κινδύνους. Είναι διαφορετικό για κάθε άτομο και κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά σε αυτό. Το ελεγχόμενο άγχος μας καθιστά παραγωγικούς και χαρούμενους.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Το άγχος εκδηλώνεται με συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα όπως είναι οι πονοκέφαλοι, η υπέρταση, οι πόνοι στο στήθος, η ξηρότητα του στόματος, οι μυϊκοί και κοιλιακοί πόνοι, ο βήχας, η δύσπνοια και το άσθμα, η αϋπνία, η εφίδρωση, η μείωση σεξουαλικής επιθυμίας ή η σεξουαλική δυσλειτουργία.
Στα ψυχολογικά συμπτώματα συναντούμε την ευερεθιστότητα, την έλλειψη ενδιαφέροντος για ζωή, το αίσθημα αποτυχίας, την ανησυχία για το μέλλον, τις δυσκολίες στη συγκέντρωση
Ενώ στις εκδηλώσεις που αφορούν την συμπεριφορά παρατηρούμε επιθετικότητα, αποφυγή δραστηριοτήτων, χρήση τοξικών ουσιών, υπερβολική κατανάλωση τροφής, απώλεια όρεξης, και ατυχήματα.

DSM-IV-TR
Αν το άγχος υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχει αυξημένη ένταση τείνει να μετατραπεί σε διαταραχή άγχους


300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία (φοβισμένη προσδοκία) που εμφανίζονται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για μια σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων (όπως η εργασία και η σχολική επίδοση).
Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία.
Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα έξι συμπτώματα (με τουλάχιστον μερικά από αυτά να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών).
Σημείωση: Στα παιδιά απαιτείται μόνο ένα σύμπτωμα.
1. νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή τεντωμένα νεύρα
2. εύκολη κόπωση
3. δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
4. ευεριθιστότητα
5. μυϊκή τάση
6. διαταραχή του ύπνου (δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου ή ανήσυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος)
Δ. Ο εστιασμός του άγχους και της ανησυχίας του ατόμου δεν περιορίζεται σε στοιχεία μιας διαταραχής του ‘Αξονα Ι, πχ το άγχος ή η ανησυχία δεν οφείλονται στο ότι θα έχει μια προσβολή πανικού (όπως στη διαταραχή πανικού), ότι θα νιώσει αμήχανα δημόσια (όπως στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), ότι θα απομακρυνθεί από το σπίτι ή από στενούς συγγενείς (όπως στη διαταραχή άγχους αποχωρισμού), ότι θα βάλει βάρος (όπως στη ψυχογενή ανορεξία), ότι θα έχει πολλαπλά σωματικά ενοχλήματα (όπως στη σωματοποιητική διαταραχή)ή ότι έχει μία σοβαρή ασθένεια (όπως στην υποχονδρίαση), ενώ το άγχος και η ανησυχία δεν εμφανίζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια διαταραχής μετά από τραυματικό στρες.
Ε. Το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.
ΣΤ. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (πχ ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (πχ υπερθυρεοειδισμός), ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας διαταραχής της διάθεσης, μιας ψυχωτικής διαταραχής ή μιας διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΓΧΩΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Διαταραχή πανικού. Έντονος επαναλαμβανόμενος φόβος που εμφανίζεται ξαφνικά και συνοδεύεται από τα ακόλουθα συμπτώματα: δύσπνοια, ζάλη, ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, παραισθήσεις και φόβο του ατόμου ότι θα πεθάνει, θα τρελαθεί ή θα κάνει κάτι ανεξέλεγκτο.

Αγοραφοβία. Το άτομο φοβάται να βρεθεί σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η διαφυγή είναι δύσκολη ή δεν υπάρχει δυνατότητα να έχει βοήθεια σε περίπτωση που έχει μια κρίση ή συμπτώματα πανικού. Το άτομο αισθάνεται άγχος όταν είναι έξω από το σπίτι, όταν βρίσκεται σε πλήθος, όταν στέκεται στην ουρά, όταν ταξιδεύει με αυτοκίνητο, τρένο ή λεωφορείο

Κοινωνική φοβία Έντονος και επίμονος φόβος για μια ή πολλές κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο θα πρέπει να κάνει κάτι ή να βρίσκεται με κόσμο. Φοβάται ότι θα δουν το άγχος του και θα ρεζιλευτεί. Υπάρχουν πολλά σωματικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα, εφίδρωση, ταχυκαρδία κ.ά.

Ειδικές φοβίες. Παράλογος και υπερβολικός φόβος από την παρουσία ή την αναμονή εμφάνισης ενός αντικειμένου ή μιας κατάστασης. Το άτομο γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος και υπερβολικός. Όταν έρχεται σε επαφή με το φοβικό ερέθισμα εμφανίζει άγχος και η ζωή του ρυθμίζεται από την αποφυγή του φοβικού ερεθίσματος.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Έντονες, ανεπιθύμητες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες θεωρούνται ακατάλληλες και προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο προσπαθεί να τις αποφύγει και να μειώσει το άγχος με άλλες σκέψεις ή πράξεις.

Διαταραχή ψυχοτραυματικού στρες. Το άτομο νιώθει έντονο άγχος ως αποτέλεσμα μιας τραυματικής εμπειρίας που βίωσε και κατά το οποίο ένιωσε τρόμο ή αίσθηση ανημποριάς. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η ευεριθιστότητα, καταθλιπτικό συναίσθημα, διαταραχές του ύπνου, εφιάλτες, επαναλαμβανόμενα όνειρα, αναμνήσεις του τραυματικού γεγονότος. Κάποιες φορές το άτομο δρα ή νιώθει ότι το τραυματικό γεγονός ξανασυμβαίνει και αποφεύγει κάθε είδους ερέθισμα που σχετίζεται με αυτό.

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΑΓΧΩΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Βιολογικές αιτίες. Μη φυσιολογικά επίπεδα νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο όπως η σεροτονίνη, υπερλειτουργία του θυρεοειδή αδένα και η κληρονομικότητα του ατόμου.

Ψυχολογικές αιτίες. Τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία, οικογενειακό περιβάλλον, τρόπος ανατροφής, διάγνωση σοβαρής ασθένειας όπως καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης, πίεση.

Περιβαλλοντικές αιτίες. Έντονος τρόπος ζωής, ως τρόπος μάθησης της συμπεριφοράς των μεγαλύτερων.

Προσωπικότητα. Άτομα με συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας και ανικανοποίητες ψυχολογικές ανάγκες είναι πιο επιρρεπή στις αγχώδεις διαταραχές.

ΤΟ ΓΝΩΣΙΑΚΟ- ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Στηρίζεται στην επίλυση προβλημάτων, στην εστίαση σε αλλαγές κατά την θεραπευτική διαδικασία και στον σεβασμό στις επιστημονικές αξίες.

Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΑΚΗΣ- ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Σύμφωνα με τις βασικές αρχές του Γνωσιακού-Συμπεριφορικού μοντέλου, οι άνθρωποι ελέγχουν τη συμπεριφορά μέσα από τις γνωστικές διαδικασίες.
Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τον τρόπο που επεξεργάζονται τις πληροφορίες για τον κόσμο και διαφοροποιούνται ως προς τις πεποιθήσεις που έχουν για τον κόσμο και ως προς το περιεχόμενο των γνώσεων τους.
Οι σκέψεις μας επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε ευθύνεται για τα πολύ έντονα αρνητικά συναισθήματα όταν αντιμετωπίζουμε δύσκολες και δυσάρεστες καταστάσεις στη ζωή μας
Ο τρόπος σκέψης μπορεί να ελεγχθεί και να αλλάξει. Οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης μπορούν να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά.

ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ
Ο θεραπευόμενος έχει ένα αρνητικό τρόπο σκέψης που περιέχει το στοιχείο της απειλής για τον ευατό του, τον κόσμο και το μέλλον.
Ο αρνητικός τρόπος σκέψης αυξάνει το άγχος και το άγχος αυξάνει τις αρνητικές σκέψεις.
Οι αρνητικές σκέψεις βοηθούν τον θεραπευόμενο να πιστέψει ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά και δεν θα καταφέρει να λάβει βοήθεια υιοθετώντας συμπεριφορές που δεν τον βοηθούν να αντιμετωπίσει το άγχος.

Η ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας. Ο θεραπευτής οφείλει να ενισχύσει τον θεραπευόμενο να αισθανθεί ασφαλής στη θεραπευτική διαδικασία.

Εισαγωγή & εξοικείωση με τη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της αγχώδους διαταραχής, ενστάλαξη ελπίδας. Τρόποι διαχωρισμού των βοηθητικών και μη βοηθητικών ανησυχιών, παρατήρηση και ανάλυση του πλέον σημαντικού επεισοδίου άγχους που θα αποτελέσει μέσο σύγκρισης της προόδου του πελάτη

Στοχοθεσία των αλλαγών, τι επιδιώκει ο θεραπευόμενος από την θεραπεία σχετικά με το πρόβλημα του

Συμπεριφορικοί χειρισμοί. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον θεραπευόμενο σε συγκεκριμένες τεχνικές οι οποίες είναι ικανές να οδηγήσουν στον έλεγχο των επιπέδων του άγχους.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση
Απόσπαση της προσοχής
Έκθεση αρχικά σε νοητικές καταστάσεις
Εκπαίδευση στη διεκδικητική συμπεριφορά
Επίλυση προβλημάτων
Οργάνωση χρόνου

Γνωσιακή αναδόμηση.
Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται για να εντοπίσουν τα δυσλειτουργικά σχήματα και τον τρόπο σκέψης και να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός. Αφού έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της θεραπευτικής διαδικασίας, ο θεραπευτής έισάγει τον θεραπευόμενο στις αναμνηστικές συνεδρίες ώστε να καταλήξουν στον ομαλό τερματισμό της θεραπευτικής συνεργασίας.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια

24.6.09

Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις Του Χρόνιου Πόνου

Ο Χρόνιος Πόνος
Ως χρόνιο πόνο μπορούμε να ορίσουμε τον πόνο που διαρκεί 3 μήνες ή περισσότερο και αλλάζει την ποιότητα ζωής του ασθενή. Ο χρόνιος πόνος συνήθως έχει συνεχή διάρκεια ή εμφανίζεται κάποιες στιγμές για να θυμίσει στον ασθενή ότι αποτελεί μέρος της ζωής του και τον εγκαταλείπει μέχρι την επόμενη φορά που θα τον επισκεφθεί.
Ο χρόνιος πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητηριακή και συναισθηματική εμπειρία που αναπτύσσεται μετά από κάποια επέμβαση ή ασθένεια. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η εμφάνιση του σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οφείλεται σε ψυχοσωματικούς παράγοντες. Μπορεί να υπάρξει σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος ανάλογα με την αιτία εμφάνισης και η ένταση του κυμαίνεται από το ελάχιστο ως το έντονο και ανυπόφορο αίσθημα πόνου.
Ο καθένας μπορεί να υποφέρει από χρόνιο πόνο, αλλά κυρίως συναντάτε σε ηλικιακά μεγάλους ανθρώπους ως συνέπεια συνοσυρότητας άλλων χρόνιων ασθενειών όπως ο διαβήτης ή η χρόνια οστεοαρθρίτιδα.

Οι Αιτίες του Χρόνιου Πόνου
Οι αιτίες εμφάνισης του χρόνιου πόνου δεν είναι ξεκάθαρες. Παρ’ όλα αυτά, έχει παρατηρηθεί ότι ο πονοκέφαλος, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, το εγκεφαλικό επεισόδιο, η αρθρίτιδα και ο πόνος φάντασμα μέλους είναι ορισμένες ασθένειες που ενισχύουν την εμφάνιση του.
Επίσης συχνά συναντάμε το ενδεχόμενο ο χρόνιος πόνος να είναι αποτέλεσμα ψυχολογικών ασθενειών όπως του άγχους, της κατάθλιψης ή κάποιας άλλης ψυχικής διαταραχής αλλά και ψυχολογικών αιτιών όπως της στεναχώριας, της συναισθηματικής πίεσης ή έντασης, των διαπροσωπικών και κοινωνικών προβλημάτων.
Ακόμη ένας σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης του χρόνιου πόνου είναι το κάπνισμα αφού η νικοτίνη μειώνει την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής αφήνοντας τον πόνο αγιάτρευτο.
Τέλος, έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο τρόπος ζωής και ιδιαίτερα το διατροφικό πρόγραμμα, καθώς και η έλλειψη άσκησης, η χρήση τοξικών ουσιών ή αλκοόλ, η συστηματική υπερδραστηριότητα, το ιστορικό σωματικής, σεξουαλικής ή συναισθηματικής κακοποίησης συμβάλουν και ενισχύουν την εμφάνιση του χρόνιου πόνου.

Η Εκδήλωση της Καταθλιπτικής Διαταραχής
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το άτομο υποφέρει από χρόνιο πόνο και ο χρόνιος πόνος με την σειρά του οδηγεί το άτομο σε μείωση της λειτουργικότητας του. Ο ασθενής παρουσιάζει μειωμένη όρεξη η οποία καταλήγει σε αδυναμία και έλλειψη δραστηριοποίησης. Επιθυμεί να κοιμάται κατά την διάρκεια της ημέρας επειδή ο πόνος εμποδίζει την φυσιολογική διαδικασία του ύπνου τις βραδινές ώρες με αποτέλεσμα να απομονώνεται από το κοινωνικό περιβάλλον εξαιτίας της αυξημένης ανάγκης για ξεκούραση. Ενώ, το μυϊκό σύστημα επιβαρύνεται πολλαπλασιάζοντας τις πιθανότητες να εμφανιστούν μολύνσεις ή ασθένειες στον οργανισμό του.
Όμως το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι ο ασθενής εμφανίζει συμπτώματα καταθλιπτικής διαταραχής εξαιτίας της χρόνιας διάρκειας του πόνου.
Σύμφωνα με το DSM-IV-TR, για να μπορέσουμε να συσχετίσουμε τον χρόνιο πόνο με την εμφάνιση κατάθλιψης, ο ασθενής οφείλει να πληροί τα ακόλουθα κριτήρια διάγνωσης για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και να αναφέρει οπωσδήποτε αλλαγή στην ποιότητα ζωής του. Πιο συγκεκριμένα, ο ασθενής μετά την εμφάνιση του χρόνιου πόνου αισθάνεται θλίψη, αδυναμία, κενό, εμφανίζει έλλειψη ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης, δεν έχει όρεξη να φάει και να κοιμηθεί, πιστεύει ότι δεν θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τον πόνο του, νιώθει κουρασμένος, αδυνατεί να σκεφθεί, δεν συγκεντρώνεται και ίσως να σκέφτεται τον θάνατο ως λύτρωση από τον βασανιστικό και ανυπόφορο πόνο.
Κατά συνέπεια, ο ασθενής νιώθει φόβο για το μέλλον του και είναι συναισθηματικά επηρεασμένος εξαιτίας της ανικανότητας του να ελέγξει την ένταση και την διάρκεια του πόνου, γεγονός που οδηγεί σε μειωμένη πνευματική, σωματική, κοινωνική δραστηριότητα και ποιότητα ζωής. Σκέψεις και συναισθήματα που επηρεάζουν την λειτουργικότητα του και είναι ικανά να τον βοηθήσουν ώστε να μην επιθυμεί να ακολουθήσει το καθημερινό του πρόγραμμα όπως να πάει στην δουλειά, στο σχολείο, σε συγκεντρώσεις φίλων ή να συμμετάσχει σε ευχάριστες δραστηριότητες.
Και είναι ανθρώπινο να αισθάνεται κατά αυτό τον τρόπο γιατί η χρονιότητα του πόνου επηρεάζει αρνητικά την διάθεση, μειώνει την ποιότητα ζωής, αφαιρεί την ικανότητα ελέγχου των καθημερινών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, αλλοιώνει την πνευματική και σωματική λειτουργία του, ενισχύει τον ασθενή να παρουσιάσει μειωμένη αυτό-εκτίμηση, σύγχυση για την πορεία της κοινωνικής ζωής και θυμό για την επιδείνωση της υγείας του.

Η Αγχώδης Διαταραχή εξαιτίας του Χρόνιου Πόνου
Αντίθετα με την εμφάνιση της καταθλιπτικής διαταραχής και σύμφωνα με το DSM-IV-TR, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες ο πάσχων από χρόνιο πόνο νιώθει ανησυχία ή αυξημένο άγχος τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών και αδυνατεί να ελέγξει την συγκεκριμένη ανησυχία.
Το αίσθημα άγχους και η ανησυχία που νιώθει συνδέονται με τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα όπως νευρικότητα, εύκολη κόπωση, δυσκολία στην συγκέντρωση, ευεριθιστότητα, μυϊκή τάση, διαταραχή στην ποιότητα ή την διατήρηση του ύπνου. Το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά συμπτώματα επηρεάζουν την λειτουργικότητα του ασθενή με αποτέλεσμα να εμφανίζει έκπτωση στις κοινωνικές, επαγγελματικές και διαπροσωπικές περιοχές της καθημερινότητας του.
Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής υποφέρει από αγχώδη διαταραχή η οποία εκδηλώθηκε εξαιτίας του χρόνιου πόνου.
Πέρα από τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-IV-TR, ερευνητές έχουν συμπεράνει ότι πολλοί πάσχοντες από χρόνιο πόνο αναφέρουν άγχος που εστιάζεται κυρίως στην αδυναμία τους να ελέγξουν την ένταση του πόνου και ιδιαίτερα στην ανικανότητα τους να προβλέψουν μια επόμενη κρίση πόνου.
Συμπερασματικά υποστηρίζουμε ότι ο χρόνιος πόνος ευθύνεται τόσο για την πυροδότηση της καταθλιπτικής όσο και της αγχώδους διαταραχής. Βέβαια, πριν προχωρήσουμε στην διάγνωση μιας εκ των δύο διαταραχών οφείλουμε να λάβουμε υπόψη της την ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού ψυχικής διαταραχής. Σε περίπτωση ύπαρξης ιστορικού ψυχικής διαταραχής, έχει αποδειχτεί ότι ανεξάρτητα από το είδος της διαταραχής παρουσιάζεται αύξηση των συμπτωμάτων ή εκδήλωση της διαταραχής σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση του χρόνιου πόνου. Και αν τα συμπτώματα του χρόνιου πόνου υποχωρήσουν, τότε παρατηρείται μείωση των συμπτωμάτων της συγκεκριμένης ψυχικής διαταραχής.

Η Θεραπεία των Ψυχολογικών Συμπτωμάτων του Χρόνιου Πόνου
Τα σωματικά συμπτώματα του χρόνιου πόνου αντιμετωπίζονται με φαρμακευτική αγωγή ενώ, τα ψυχολογικά συμπτώματα εξασθενούν με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη και θεραπεία.
O θεράπων ιατρός θα προτείνει ΄τα κατάλληλα φάρμακα που θα βοηθήσουν τον ασθενή να μειώσει τα σωματικά συμπτώματα του πόνου. Ενώ, ο ψυχολόγος ή ο ειδικός θεραπευτής έχει ως στόχο να βοηθήσει τον ασθενή να εξοικειωθεί και να αποδεχτεί τον χρόνιο πόνο ώστε να αυξήσει τα επίπεδα διάθεσης του.
Το γνωσιακό- συμπεριφορικό μοντέλο ψυχοθεραπείας είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου γιατί βοηθά άμεσα τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν τα συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα που εκπίπτουν από τον πόνο.
Κεντρική ιδέα του γνωσιακού- συμπεριφορικού μοντέλου ψυχοθεραπείας είναι ότι ο τρόπος σκέψης μας επηρεάζει τα συναισθήματα και διαμορφώνει την συμπεριφορά μας. Κατά συνέπεια, ο αρνητικός τρόπος σκέψης ευθύνεται για τα αρνητικά συναισθήματα και τις προβληματικές συμπεριφορές μας. Για παράδειγμα, ο ασθενής που υποφέρει από χρόνιο πόνο σκέφτεται ότι ποτέ δεν θα καταφέρει να απαλλαγεί από τον πόνο. Στεναχωριέται που δεν μπορεί να τον αντιμετωπίσει και νιώθει ανήμπορος παραμένοντας στο σπίτι του μέχρι να μειωθεί ο πόνος.
Το γνωσιακό-συμπεριφορικό μοντέλο ψυχοθεραπείας βοηθά τους ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιο πόνο να εντοπίσουν και να αλλάξουν τις αρνητικές πεποιθήσεις και ιδέες που έχουν για τον ευατό τους και την εξέλιξη του χρόνιου πόνου.
Πιο συγκεκριμένα, ο θεραπευτής με την χρήση των κατάλληλων τεχνικών βοηθά τους ασθενείς να υιοθετήσουν νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς που θα τους ενισχύσουν να σταθούν θετικά απέναντι στον χρόνιο πόνο.
Μια από τις τεχνικές που εφαρμόζονται στα πλαίσια του συγκεκριμένου ψυχοθεραπευτικού μοντέλου είναι η βιοανάδραση. Κατά την χρήση της, ο ασθενής μαθαίνει να χαλαρώνει σε στιγμές έντονου πόνου παρακολουθώντας στην οθόνη του υπολογιστή, τα σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται από τον πόνο.
Με την τεχνική της καθοδηγούμενης φαντασίας, αρχικά ο θεραπευτής κατευθύνει τον ασθενή να φανταστεί ασφαλείς και ήρεμες καταστάσεις που θα τον βοηθήσουν να αποσπάσει την σκέψη του από τον πόνο την στιγμή της κρίσης. Αργότερα, ο ασθενής σε συνεργασία με τον θεραπευτή μαθαίνει να εφαρμόζει την συγκεκριμένη τεχνική μόνος του σε στιγμές έντονου πόνου.
Επίσης, ο θεραπευτής εντοπίζει τις στρεσογόνες πηγές που ενισχύουν τον πόνο και αυξάνουν τις αρνητικές ιδέες του ασθενούς και συνεργατικά προχωρούν στην εξασθένιση τους. Στη συνέχεια, ο θεραπευτής επιβραβεύει τις θετικές και αποτελεσματικές συμπεριφορές του ασθενή, εμπλουτίζει το καθημερινό πρόγραμμα του με ευχάριστες δραστηριότητες, επικοινωνεί αποτελεσματικά με τον ασθενή και εστιάζεται στην θετική έκβαση και την διερεύνηση επιπλέον μεθόδων που θα βοηθήσουν τον ασθενή να ελέγξει και να μειώσει τον πόνο του γενικότερα.
Όμως οφείλει και ο ασθενής να δράσει αποφασιστικά αλλάζοντας τον τρόπο ζωής του, αυξάνοντας τα καθημερινά επίπεδα σωματικής άσκησης, βελτιώνοντας την ποιότητα της διατροφής και του ύπνου, και λαμβάνοντας την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή θα είναι πια σε θέση να ελέγξει την ένταση και να συμβάλει στην πρόληψη του χρόνιου πόνου.
Δεν χωρά αμφιβολία ότι ο χρόνιος πόνος αποτελεί βάσανο και τροχοπέδη στην ζωή πολλών ανθρώπων και για αυτό η αξιολόγηση του δεν πρέπει να υποτιμάται. Όμως η διάγνωση του χρόνιου πόνου δεν αποτελεί επιχείρημα ώστε οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτόν να υποφέρουν.
Αντίθετα, οι άνθρωποι έχουν την δυνατότητα να επανέλθουν στα λειτουργικά επίπεδα της καθημερινότητας τους, αφού τόσο η ιατρική όσο και η ψυχολογία φέρουν τα κατάλληλα εργαλεία που είναι ικανά να μειώσουν τα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα που πηγάζουν από τον χρόνιο πόνο.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχόλογος-Ψυχοθεραπεύτρια