"Δεν υπάρχει πιο συναρπαστικό ταξίδι από εκείνο της γνωριμίας με τον εαυτό"

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA - Vasiliki G. Venetis, Post MA

19.3.12

Η Φυσιολογικοποίηση της Ψυχικής Διαταραχής

Άραγε πως θα νιώθαμε αν κάποιος ειδικός μας πληροφορούσε ότι πάσχουμε από μια σοβαρή ψυχική διαταραχή η οποία επηρεάζει σημαντικά την λειτουργικότητα σε τέτοιο σημείο που πιθανόν να είναι αδύνατο να επιστρέψουμε στα φυσιολογικά επίπεδα της ανθρώπινης δράσης;

Άβολη και δύσκολη συνθήκη. Ίσως γιατί η διάγνωση μιας ψυχικής διαταραχής παγώνει τους ανθρώπους αφού, όσο και να πιστεύουμε ότι έχουμε εξελιχτεί, κάποια θέματα εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται ταμπού εξαιτίας της έλλειψης πληροφόρησης ή της λανθασμένης ενημέρωσης.  
Βέβαια, αν το καλοσκεφτούμε κάθε άνθρωπος επιθυμεί να ζήσει το καλύτερο δυνατό σενάριο. Μια ζωή η οποία θα στηρίζεται σε όσα χρειάζονται για να έχει την ευτυχέστερη έκβαση σε όλες τις εκφάνσεις της. Και πόσο εύκολα μπορεί να ανατρέψει την πλοκή, το χτύπημα της διάγνωσης μιας ψυχικής διαταραχής που κυριολεκτικά γκρεμίζει οτιδήποτε έχει χτιστεί μέχρι τότε με υπερηφάνεια.
Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα, συναντούμε ανθρώπους που αντιδρούν αρνητικά στην συνειδητοποίηση μιας δυσλειτουργικής ψυχικής αντίδρασης. Και πολύ συχνά, παρατηρούμε ανάλογες στάσεις ακόμα και από το περιβάλλον του ανθρώπου που υποφέρει από μια ψυχική ασθένεια. Άλλωστε έννοιες όπως η τρέλα, ο ψυχοπαθής, είναι λέξεις που χρησιμοποιούνται συχνά για να περιγράψουν ότι πραγματικά φοβούνται οι άνθρωποι.
Αλήθεια, τι θα κάναμε αν ξαφνικά χάναμε το  μυαλό μας; Αν ουρλιάζαμε στο πλήθος χωρίς να υπάρχει λόγος; Αν ζούσαμε σε άλλη πραγματικότητα; …. Ούτε στον χειρότερο εχθρό μας, θα σκεφτούμε!
Και ποια θα είναι η συνέχεια; Μια ζωή σε συνθήκες εγκλεισμού, ή η συνεχής ανάγκη της φαρμακευτικής υποστήριξης ή οι αμέτρητες ώρες συνεδριών στο γραφείο ενός θεραπευτή;      
Σαφώς και, υπάρχουν ανθρώπινες αντιδράσεις οι οποίες πολλές φορές χρήζουν αυτών των αναγκών αλλά, δεν συμβαίνει πάντα. Γιατί, η ψυχική διαταραχή σε καμιά περίπτωση δεν αγγίζει καταστάσεις εκτός ελέγχου ακόμη και όταν, κάποιες ψυχολογικές ασθένειες εκδηλώνονται με ιδιαιτέρως έντονα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα.
Άλλωστε, η ψυχική ασθένεια πλέον εξετάζεται και υποστηρίζεται αναλόγως όπως κάθε οργανική αρρώστια με μόνη διαφορά την αναγκαιότητα της παρέμβασης από άλλους ειδικούς. Προϋπόθεση η οποία οδήγησε στην εξοικείωση με την επαγγελματική ιδιότητα και την αποδοχή του ρόλου του ψυχιάτρου, του ψυχολόγου και του ψυχοθεραπευτή.
Συνεπώς, αν χρειαστεί κάποια στιγμή στην ζωή μας να αναζητήσουμε βοήθεια από έναν ειδικό θεραπευτή, πλέον γνωρίζουμε ότι τότε θα συνεργαστούμε με έναν άνθρωπο ο οποίος έχει εκπαιδευτεί ακαδημαϊκά και επαγγελματικά στην εφαρμογή μιας συγκεκριμένης ψυχολογικής θεωρίας στοχεύοντας κυρίως στην θεραπεία των συμπτωμάτων των ψυχικών διαταραχών.
Βέβαια, όταν καλούμαστε να διαχειριστούμε έντονες ψυχικές αντιδράσεις, ποσώς μας ενδιαφέρει αν ο ειδικός είναι εκπαιδευμένος στο ένα ή στο άλλο ψυχοθεραπευτικό μοντέλο. Το ζητούμενο είναι να απαλλαγούμε το συντομότερο δυνατό από εκείνες τις ψυχολογικές εκφράσεις που δυσκολεύουν την ζωή μας και πιο πολύ, από τον τρομακτικό προβληματισμό αν είμαστε ή όχι τρελοί!
Αλήθεια ο ψυχίατρος, ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής μπορεί να καταλάβει τον πόνο και περισσότερο την ανησυχία που νιώθουμε αναφορικά με την κατάσταση που βιώνουμε; Ή προσπαθώντας να νιώσουμε καλύτερα, η ψυχολογία μας θα επιβαρυνθεί επιφέροντας κάθε άλλο παρά ικανοποιητικά αποτελέσματα;  Τελικά, είναι δυνατός ο ρόλος ενός θεραπευτή;
Ο θεραπευτής λοιπόν είναι εκεί για να ακούσει, να κατανοήσει, να ορίσει και στηριζόμενος στην συνεργατική του διάθεση να καθοδηγήσει τον θεραπευόμενο στην διευθέτηση των θεραπευτικών στόχων.
Αρχικά, ο ειδικός στην ψυχική υγεία οφείλει να αφιερώσει όσο χρόνο απαιτεί η κλινική αξιολόγηση ώστε να διαμορφώσει μια πρώτη άποψη για την ψυχική κατάσταση του ανθρώπου που έχει συναντήσει.  Άλλωστε, η πρώτη συνεδρία με τον θεραπευόμενο είναι η πιο κρίσιμη για την πορεία της θεραπευτικής συνεργασίας αφού, στην διάρκεια της, κρίνονται αρκετά θέματα που αφορούν στην αποτελεσματικότητα της διαδικασίας.
Γιατί είναι αλήθεια ότι κάθε θεραπευόμενος αντιμετωπίζει ένα ή πολλά σοβαρά θέματα, τα οποία εμποδίζουν σημαντικά την ευημερία του. Είναι εκείνα τα εμπόδια που στέκονται σταθερά στο δρόμο του και τον απομακρύνουν από τον σταθμό του. Μπορεί να ονομάζονται συμπτώματα, αρνητικές σκέψεις, δυσάρεστα συναισθήματα ή κακές συμπεριφορές και πιθανόν, να είναι οι μικρές ή μεγάλες αιτίες του φόβου που νιώθει για το παράλογο γιατί, είναι τόσο έντονα και διαταράζουν τόσο πολύ την ηρεμία του, που φορές νιώθει ότι χάνει το μυαλό του.
Και ναι μπορεί να είναι έτσι, μπορεί να υπάρχουν στιγμές που ο θεραπευόμενος νιώθει να χάνει την επαφή με τον εαυτό και τον κόσμο γύρω του και να έχει την αίσθηση ότι όσο και να προσπαθεί δεν θα καταφέρει να επιβληθεί σε όσα τον ταλαιπωρούν.
Γιατί έχει απόλυτο δίκιο, είναι δύσκολο οτιδήποτε καλείται να διαχειριστεί. Έχει όμως σημασία ότι προσπαθεί για το καλύτερο δυνατό. Άλλωστε θέλει να βοηθήσει τον εαυτό του να ξεπεράσει τα εμπόδια που ξεπηδούν μπροστά του και εφόσον, έχει πίστη στην προσπάθεια του, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταφέρει να έχει την ηρεμία που τόσο επιθυμεί.
Αφού, όλες αυτές οι ψυχικές αντιδράσεις είναι μέρος του εαυτού, ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο εκφράζεται υπό συγκεκριμένες αιτίες. Η «φυσιολογική αντίδραση» του ψυχικού οργανισμού στις πλέον «παράλογες συνθήκες» που φαίνεται να εκτυλίσσονται στο χωρο-χρονικό περιβάλλον.
Και σε αυτές τις «παράλογες συνθήκες», πως είναι δυνατόν κάποιος άνθρωπος να αντιδράσει «φυσιολογικά»!
Βασιλική Βενέτη, Post MA
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»

      

12.3.12

Μοναξιά versus Μοναχικότητα

Μοναξιά…. μια λέξη με «ψυχρή» χροιά, αφού στο άκουσμα της, η ψυχή κάθε ανθρώπου πλημμυρίζει από στενάχωρα συναισθήματα.

Μάλλον όλοι θα συμφωνήσουμε ότι, κανένας δεν επιθυμεί να υπάρχει μόνος του ενώ, θα υποστηρίξουμε με σιγουριά ότι ένας από τους σκοπούς της παρουσίας μας σε τούτη την πραγματικότητα είναι το μοίρασμα εμπειριών με άλλους ανθρώπους. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η γνωστή φιλοσοφική άποψη περί κοινωνικότητας της ανθρώπινης φύσης.
Όμως, καθημερινά ακούμε, βλέπουμε, νιώθουμε και συνειδητοποιούμε ότι τελικά το στόρι της ζωής δεν περιέχει εκείνα τα λαμπερά στιγμιότυπα της έντονης κοινωνικότητας αφού, όλο και περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λόγο για μοναξιά.  

Ως μοναξιά ορίζουμε τη συνθήκη κατά την οποία ο άνθρωπος ζει αποστασιοποιημένος από το περιβάλλον, χωρίς να επιθυμεί ή να επιδιώκει την ένταξη του στις ομάδες που απαρτίζουν το κοινωνικό σύνολο.
Συνήθως, το αίσθημα της μοναξιάς έρχεται ως συνέπεια σε μια συγκεκριμένη πορεία ή μια διαδικασία που έχει επιλέξει να ακολουθήσει ο άνθρωπος στην εξέλιξη του. Βέβαια, θα αναλογιστούμε  για άλλη μια φορά ότι κάθε άνθρωπος δεν επιθυμεί να ζει αποξενωμένος. Όμως συμβαίνει κάποιες στιγμές, οι περιστάσεις να μην προχωρούν όπως θα θέλαμε με αποτέλεσμα να βιώνουμε ματαίωση, θλίψη, απογοήτευση, στεναχώρια και να επιθυμούμε την απομάκρυνση από όσα συμβαίνουν γύρω μας, παρ όλο που οι καθημερινές μικρές ή μεγάλες δυσκολίες δεν αποτελούν δυνατό επιχείρημα υπεράσπισης για την επιλογή της αποξένωσης.

Αντιθέτως, αν προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε την έννοια της μοναξιάς λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές της ψυχοπαθολογίας τότε, θα υποστηρίζαμε ότι το αίσθημα της μοναξιάς αποτελεί ίσως ένα από τα βασικότερα συμπτώματα ή ακόμα και την συνέχεια συγκεκριμένων ψυχολογικών ασθενειών όπως είναι οι διαταραχές της διάθεσης, οι αγχώδεις διαταραχές, οι ψυχωσικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας.
Αν και, ως ειδικοί, αρκετά συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με συνθήκες μοναξιάς σε όλες σχεδόν τις κλινικές περιπτώσεις αφού, τα συμπτώματα αυτών επηρεάζουν σημαντικά την λειτουργικότητα του ανθρώπου που νοσεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να παρατηρείται σταδιακή απομάκρυνση από οτιδήποτε φαίνεται να εξελίσσεται στον παρόντα χρόνο του.

Σαφώς, σε αυτές τις περιπτώσεις, η παρέμβαση κατάλληλου υποστηρικτικού πλαισίου είναι σημαντική ώστε αυξάνοντας τα επίπεδα της λειτουργικότητας, ο άνθρωπος να επιστρέψει στην ενεργό ζωή του.
Από την άλλη πλευρά, ανάλογο φαινόμενο σε συχνότητα με την συνθήκη της μοναξιάς, είναι η εμπειρία της μοναχικότητας. Με την μόνη διαφορά ότι η μοναχικότητα αποτελεί συνθήκη κατά επιλογή του ατόμου.

Ο όρος μοναχικότητα περιγράφει την συνειδητή επιθυμία του ανθρώπου να παραμείνει με τον εαυτό του αφιερώνοντας τον χρόνο που μοιράζεται …. μόνος του σε δημιουργικές, όχι πάντα, δραστηριότητες.    
Και αν η μοναξιά τρομάζει τους ανθρώπους, η μοναχικότητα φαίνεται να ωφελεί την ψυχική ισορροπία αφού έχει αποδειχτεί ότι, αφιερώνοντας χρόνο σε εμάς εξελίσσουμε τον εσωτερικό κώδικα επικοινωνίας ο οποίος είναι χρήσιμος για την ατομική εξέλιξη.

Αν επικοινωνούμε αποτελεσματικά με τον εαυτό μας τότε, είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε οποιοδήποτε εσωτερικό μήνυμα έχει να μεταφέρει ουσιώδεις πληροφορίες για την οντότητα μας τις οποίες αν αξιοποιήσουμε καταλλήλως, θα καταφέρουμε να έρθουμε πιο κοντά σε εμάς αναγνωρίζοντας τις οργανικές και ψυχικές ανάγκες.
Επίσης, ο προσωπικός χρόνος επιδρά θετικά στην διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων. Αν αφιερώνουμε χρόνο σε εμάς για να καλύψουμε τις ανάγκες μας, τότε νιώθοντας πλήρεις και ισορροπημένοι ψυχικά μπορούμε να προσφέρουμε ποιοτικά στους ανθρώπους που είναι γύρω μας. Και όταν οι σχέσεις με τους άλλους εξελίσσονται αρμονικά τότε, νιώθουμε περισσότερο λειτουργικοί και επιθυμούμε να προσφέρουμε πιο πολύ.     

Επιπλέον, η μοναχικότητα είναι απαραίτητη για τον ψυχικό μας οργανισμό ιδιαίτερα μετά από δύσκολες εμπειρίες. Ίσως πολλοί να πουν ότι ύστερα από ένα ιδιαίτερο γεγονός στην ζωή τους, νιώθουν την ανάγκη να μείνουν μόνοι φροντίζοντας τις εσωτερικές πληγές που έχουν ανοίξει και αγκαλιάζοντας με στοργή τον ψυχικό οργανισμό που τόσο έχει ταλαιπωρηθεί.
Και φυσικά δεν παραλείπουμε τις πρακτικές προεκτάσεις της μοναχικότητας αφού, όταν προσφέρουμε χρόνο στον εαυτό είναι δυνατό να ακολουθήσουμε όποια δραστηριότητα είναι αρεστή σε εμάς, να διασκεδάσουμε βλέποντας μια ενδιαφέρουσα ταινία, να ακούσουμε την αγαπημένη μας μουσική, να διαβάσουμε εκείνο το βιβλίο που μας ηρεμεί, ή απλά να παραμείνουμε στον χώρο μας άπραγοι προσπαθώντας να αποφορτιστούμε από οτιδήποτε δυσάρεστο. 

Είναι πραγματικά ωφέλιμο να μοιραζόμαστε ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό μας. Τα καλά είναι πολλά για όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης. Παράλληλα, εξίσου σημαντικό για την κοινωνική πρόοδο του ατόμου είναι η επικοινωνία και η διαπροσωπική επαφή με τους άλλους. Άρα η επιλογή της μοναχικότητας σε συνδυασμό με την κοινωνική αλληλεπίδραση αποτελεί το «ιδανικό ζευγάρι» στην ζωή του ανθρώπου.      
Γιατί είναι σίγουρο ότι θα συναντήσουμε πολλούς και σημαντικούς ανθρώπους στο πέρασμα μας όμως, είναι αλήθεια ότι σε αυτόν τον κόσμο, μόνοι ήρθαμε, μόνοι πορευόμαστε και μόνοι θα φύγουμε όταν θα έρθει η στιγμή.

Ας δημιουργήσουμε λοιπόν έναν ειλικρινή και δυνατό δεσμό με εκείνον τον αξιόλογο άνθρωπο που κάθε ένας από εμάς κρύβει μέσα του!
Βασιλική Βενέτη, Post M.A.

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»