Μοναξιά versus Μοναχικότητα

Μοναξιά…. μια λέξη με «ψυχρή» χροιά, αφού στο άκουσμα της, η ψυχή κάθε ανθρώπου πλημμυρίζει από στενάχωρα συναισθήματα.

Μάλλον όλοι θα συμφωνήσουμε ότι, κανένας δεν επιθυμεί να υπάρχει μόνος του ενώ, θα υποστηρίξουμε με σιγουριά ότι ένας από τους σκοπούς της παρουσίας μας σε τούτη την πραγματικότητα είναι το μοίρασμα εμπειριών με άλλους ανθρώπους. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η γνωστή φιλοσοφική άποψη περί κοινωνικότητας της ανθρώπινης φύσης.

Όμως, καθημερινά ακούμε, βλέπουμε, νιώθουμε και συνειδητοποιούμε ότι τελικά το στόρι της ζωής δεν περιέχει εκείνα τα λαμπερά στιγμιότυπα της έντονης κοινωνικότητας αφού, όλο και περισσότεροι άνθρωποι κάνουν λόγο για μοναξιά.  

Ως μοναξιά ορίζουμε τη συνθήκη κατά την οποία ο άνθρωπος ζει αποστασιοποιημένος από το περιβάλλον, χωρίς να επιθυμεί ή να επιδιώκει την ένταξη του στις ομάδες που απαρτίζουν το κοινωνικό σύνολο.
Συνήθως, το αίσθημα της μοναξιάς έρχεται ως συνέπεια σε μια συγκεκριμένη πορεία ή μια διαδικασία που έχει επιλέξει να ακολουθήσει ο άνθρωπος στην εξέλιξη του. Βέβαια, θα αναλογιστούμε  για άλλη μια φορά ότι κάθε άνθρωπος δεν επιθυμεί να ζει αποξενωμένος. Όμως συμβαίνει κάποιες στιγμές, οι περιστάσεις να μην προχωρούν όπως θα θέλαμε με αποτέλεσμα να βιώνουμε ματαίωση, θλίψη, απογοήτευση, στεναχώρια και να επιθυμούμε την απομάκρυνση από όσα συμβαίνουν γύρω μας, παρ όλο που οι καθημερινές μικρές ή μεγάλες δυσκολίες δεν αποτελούν δυνατό επιχείρημα υπεράσπισης για την επιλογή της αποξένωσης.

Αντιθέτως, αν προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε την έννοια της μοναξιάς λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές της ψυχοπαθολογίας τότε, θα υποστηρίζαμε ότι το αίσθημα της μοναξιάς αποτελεί ίσως ένα από τα βασικότερα συμπτώματα ή ακόμα και την συνέχεια συγκεκριμένων ψυχολογικών ασθενειών όπως είναι οι διαταραχές της διάθεσης, οι αγχώδεις διαταραχές, οι ψυχωσικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας.

Αν και, ως ειδικοί, αρκετά συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με συνθήκες μοναξιάς σε όλες σχεδόν τις κλινικές περιπτώσεις αφού, τα συμπτώματα αυτών επηρεάζουν σημαντικά την λειτουργικότητα του ανθρώπου που νοσεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να παρατηρείται σταδιακή απομάκρυνση από οτιδήποτε φαίνεται να εξελίσσεται στον παρόντα χρόνο του.

Σαφώς, σε αυτές τις περιπτώσεις, η παρέμβαση κατάλληλου υποστηρικτικού πλαισίου είναι σημαντική ώστε αυξάνοντας τα επίπεδα της λειτουργικότητας, ο άνθρωπος να επιστρέψει στην ενεργό ζωή του.

Από την άλλη πλευρά, ανάλογο φαινόμενο σε συχνότητα με την συνθήκη της μοναξιάς, είναι η εμπειρία της μοναχικότητας. Με την μόνη διαφορά ότι η μοναχικότητα αποτελεί συνθήκη κατά επιλογή του ατόμου.

Ο όρος μοναχικότητα περιγράφει την συνειδητή επιθυμία του ανθρώπου να παραμείνει με τον εαυτό του αφιερώνοντας τον χρόνο που μοιράζεται …. μόνος του σε δημιουργικές, όχι πάντα, δραστηριότητες.    

Και αν η μοναξιά τρομάζει τους ανθρώπους, η μοναχικότητα φαίνεται να ωφελεί την ψυχική ισορροπία αφού έχει αποδειχτεί ότι, αφιερώνοντας χρόνο σε εμάς εξελίσσουμε τον εσωτερικό κώδικα επικοινωνίας ο οποίος είναι χρήσιμος για την ατομική εξέλιξη.

Αν επικοινωνούμε αποτελεσματικά με τον εαυτό μας τότε, είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε οποιοδήποτε εσωτερικό μήνυμα έχει να μεταφέρει ουσιώδεις πληροφορίες για την οντότητα μας τις οποίες αν αξιοποιήσουμε καταλλήλως, θα καταφέρουμε να έρθουμε πιο κοντά σε εμάς αναγνωρίζοντας τις οργανικές και ψυχικές ανάγκες.

Επίσης, ο προσωπικός χρόνος επιδρά θετικά στην διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων. Αν αφιερώνουμε χρόνο σε εμάς για να καλύψουμε τις ανάγκες μας, τότε νιώθοντας πλήρεις και ισορροπημένοι ψυχικά μπορούμε να προσφέρουμε ποιοτικά στους ανθρώπους που είναι γύρω μας. Και όταν οι σχέσεις με τους άλλους εξελίσσονται αρμονικά τότε, νιώθουμε περισσότερο λειτουργικοί και επιθυμούμε να προσφέρουμε πιο πολύ.     

Επιπλέον, η μοναχικότητα είναι απαραίτητη για τον ψυχικό μας οργανισμό ιδιαίτερα μετά από δύσκολες εμπειρίες. Ίσως πολλοί να πουν ότι ύστερα από ένα ιδιαίτερο γεγονός στην ζωή τους, νιώθουν την ανάγκη να μείνουν μόνοι φροντίζοντας τις εσωτερικές πληγές που έχουν ανοίξει και αγκαλιάζοντας με στοργή τον ψυχικό οργανισμό που τόσο έχει ταλαιπωρηθεί.

Και φυσικά δεν παραλείπουμε τις πρακτικές προεκτάσεις της μοναχικότητας αφού, όταν προσφέρουμε χρόνο στον εαυτό είναι δυνατό να ακολουθήσουμε όποια δραστηριότητα είναι αρεστή σε εμάς, να διασκεδάσουμε βλέποντας μια ενδιαφέρουσα ταινία, να ακούσουμε την αγαπημένη μας μουσική, να διαβάσουμε εκείνο το βιβλίο που μας ηρεμεί, ή απλά να παραμείνουμε στον χώρο μας άπραγοι προσπαθώντας να αποφορτιστούμε από οτιδήποτε δυσάρεστο. 

Είναι πραγματικά ωφέλιμο να μοιραζόμαστε ποιοτικό χρόνο με τον εαυτό μας. Τα καλά είναι πολλά για όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ύπαρξης. Παράλληλα, εξίσου σημαντικό για την κοινωνική πρόοδο του ατόμου είναι η επικοινωνία και η διαπροσωπική επαφή με τους άλλους. Άρα η επιλογή της μοναχικότητας σε συνδυασμό με την κοινωνική αλληλεπίδραση αποτελεί το «ιδανικό ζευγάρι» στην ζωή του ανθρώπου.      

Γιατί είναι σίγουρο ότι θα συναντήσουμε πολλούς και σημαντικούς ανθρώπους στο πέρασμα μας όμως, είναι αλήθεια ότι σε αυτόν τον κόσμο, μόνοι ήρθαμε, μόνοι πορευόμαστε και μόνοι θα φύγουμε όταν θα έρθει η στιγμή.

Ας δημιουργήσουμε λοιπόν έναν ειλικρινή και δυνατό δεσμό με εκείνον τον αξιόλογο άνθρωπο που κάθε ένας από εμάς κρύβει μέσα του!

Βασιλική Βενέτη, Post M.A.

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»