« Η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία»

Διαταραχή Πανικού
Ως Διαταραχή Πανικού ορίζουμε την αγχώδη διαταραχή κατά την οποία το άτομο αισθάνεται άγχος και φόβο χωρίς να υπάρχει αντικειμενική αιτία.

Προσβολή πανικού DSM-IV-TR
Μία διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας, κατά την οποία εμφανίστηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά της ώρας τέσσερα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα:
1. Αίσθημα παλμών, καρδιά που «σφυροκοπά» ή επιτάχυνση του καρδιακού παλμού
2. Εφίδρωση
3. Τρεμούλα ή έντονος τρόμος
4. Αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
5. Αίσθημα πνιγμονής
6. Πόνος ή δυσφορία στο θώρακα
7. Ναυτία ή κοιλιακή ενόχληση
8. Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία
9. Αποπραγματοποίηση (αισθήματα μη πραγματικού) ή αποπροσωποποίηση (ότι αποσπάται από τον ευατό)
10. Φόβος απώλειας του ελέγχου ή ότι θα τρελαθεί
11. Φόβος θανάτου
12. Παραισθήσεις (μούδιασμα ή μυρμηγκιάσματα)
13. Ρίγη ή αίσθημα ζέστης

Τα Ψυχολογικά Συμπτώματα
Το άτομο παρουσιάζει τάση φυγής από το συγκεκριμένο χώρο, φόβο ότι η κρίση θα συμβεί πάλι και αποφυγή των καταστάσεων ή των χώρων όπου εμφάνισε μια κρίση πανικού.

Ο Τρόπος Εκδήλωσης της Διαταραχής Πανικού
Σε απειλητικές καταστάσεις ενεργοποιούνται δύο βασικοί βιολογικοί μηχανισμοί, η φυγή ή η μάχη για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
Ο εγκέφαλος κινητοποιεί το συμπαθητικό νευρικό σύστημα προκαλώντας έκκριση αδρεναλίνης, το άτομο αισθάνεται μια αίσθηση έξαψης.
Οι χτύποι της καρδιάς αυξάνονται για να τροφοδοτήσουν με οξυγόνο τους ιστούς.
Ο ρυθμός της αναπνοής γίνεται πιο έντονος για να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε οξυγόνο. Έτσι εμφανίζεται ζάλη, δύσπνοια και πόνος στο στήθος.
Οι κόρες των ματιών διαστέλλονται για να εντοπίσουν πιο εύκολα τον κίνδυνο.
Το πεπτικό σύστημα υπολειτουργεί για να παρέχει αίμα στους μυς και για αυτό παρουσιάζεται ναυτία.
Το μυϊκό σύστημα είναι διεγερμένο γιατί προετοιμάζει το άτομο για φυγή.
Οι σκέψεις είναι εστιασμένες στη διερεύνηση του κινδύνου. Μέσα
από αυτή την διαδικασία, το άτομο αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τον κίνδυνο.
Όταν η διαδικασία αντιμετώπισης του κινδύνου ενεργοποιείται σε καταστάσεις που δεν είναι απειλητικές αλλά το άτομο αντιλαμβάνεται ότι είναι, τα συμπτώματα που εμφανίζονται προκαλούν δυσφορία και οδηγούν σε κρίση πανικού εξαιτίας του φόβου που βιώνει το άτομο. Ο φόβος θέτει σε λειτουργία την διαδικασία αντιμετώπισης του κινδύνου με αποτέλεσμα τα σωματικά συμπτώματα να αυξάνονται και να προκαλείται στο άτομο η σκέψη ότι θα του συμβεί κάτι κακό. Έτσι αρχίζει ο φαύλος κύκλος που προκαλεί και συντηρεί τις κρίσεις πανικού.

Η Συχνότητα Εμφάνισης
Η Διαταραχή Πανικού εμφανίζεται συχνότερα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Οι κρίσεις ξεκινούν σε διάφορες ηλικίες αλλά είναι περισσότερο συνηθισμένες από τα 18 ως τα 35 ετών. Ενώ σημειώνονται ακόμα και στην παιδική ηλικία ή μετά από τα 45 έτη.
Οι κρίσεις πανικού εκδηλώνονται ύστερα από πιεστικές και αγχωτικές καταστάσεις, είναι χρόνιες με υφέσεις και εξάρσεις. Σε πολλές περιπτώσεις συνοδεύονται με συνεχής και βαριά συμπτωματολογία.

Αγοραφοβία (DSM-IV-TR)
Α. Άγχος του ατόμου όταν βρίσκεται σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η φυγή μπορεί να είναι δύσκολη (ή να προκαλεί αμηχανία) ή μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια σε περίπτωση που έχει μια απροσδόκητη ή ελκυόμενη από την κατάσταση προσβολή πανικού ή συμπτώματα τύπου πανικού. Οι φόβοι του αγοραφοβικού κατά κανόνα αφορούν ομάδες καταστάσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται το να είναι μόνος έξω από το σπίτι, να είναι σε πλήθος ή να στέκεται σε ουρά, να βρίσκεται πάνω σε γέφυρα και να ταξιδεύει με λεωφορείο, τραίνο ή αυτοκίνητο
Σημείωση: Λάβετε υπόψη τη διάγνωση της Ειδικής Φοβίας, αν η αποφυγή περιορίζεται σε μια ή λίγες μόνο ειδικές καταστάσεις ή της Κοινωνικής Φοβίας αν η αποφυγή περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις.

Β. Οι καταστάσεις αποφεύγονται (πχ περιορίζονται τα ταξίδια) ή αλλιώς υπομένονται με έκδηλη ενόχληση ή με άγχος ότι θα εμφανιστεί Προσβολή Πανικού ή συμπτώματα τύπου πανικού, ή απαιτείται παρουσία συνοδού προσώπου.

Γ. Το άγχος ή η φυσική αποφυγή δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (πχ αποφυγή που περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις εξαιτίας του φόβου της αμηχανίας), Ειδικά Φοβία (πχ αποφυγή που περιορίζεται σε μία μόνο κατάσταση, όπως οι ανελκυστήρες) Ιδεοψυχαναγκαστικά Διαταραχή (πχ αποφυγή βρώμικων αντικειμένων σε άτομο με ιδεοληψία σχετικά με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (πχ αποφυγή ερεθισμάτων συνδεομένων με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (πχ αποφυγή απομάκρυνσης από το σπίτι ή από συγγενικό πρόσωπο)

Η Διαταραχή Πανικού με Αγοαραφοβία (DSM-IV-TR)
Τα άτομα που εμφανίζουν κρίσεις πανικού είναι πιθανό να περιορίσουν τις δραστηριότητες και να αλλάξουν τον τρόπο ζωής τους φοβούμενοι ότι θα εμφανίσουν μια ακόμα κρίση πανικού.
Η αγοραφοβία σχετίζεται με τον πανικό. Τα άτομα που παθαίνουν κρίσεις πανικού συνδέουν την εμφάνιση της κρίσης με το χώρο που εκδήλωσαν τα συμπτώματα με αποτέλεσμα να αποφεύγουν εκείνο το μέρος όπως και άλλα με κοινά σημεία.
Η αγοραφοβία εμφανίζεται μέσα στο πρώτο έτος από την πυροδότηση της πρώτης κρίσης πανικού. Ορισμένες φορές, η αγοραφοβία μπορεί να συντηρείται ακόμα και αν δεν υπάρχουν κρίσεις πανικού ή να υποχωρεί ταυτόχρονα με τις κρίσεις.
Η λειτουργικότητα των ατόμων περιορίζεται και είναι σύνηθες να ενισχύονται συναισθήματα που παραπέμπουν σε συμπτώματα καταθλιπτικής διαταραχής.

300.21 Διαταραχή Πανικού Με Αγοραφοβία
Α. Αμφότερα τα 1 και 2 :
1. Επανειλημμένες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού
2. Τουλάχιστον μία από τις προσβολές πανικού έχει ακολουθηθεί για ένα μήνα (ή περισσότερο) από ένα (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
(α) επίμονη ανησυχία ότι θα υπάρξουν και άλλες προσβολές
(β) ανησυχία για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειες της (π.χ. απώλεια ελέγχου, ότι θα υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, ότι θα τρελαθεί)
(γ) σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις προσβολές

Β. Παρουσία Αγοραφοβίας

Γ. Οι προσβολές πανικού δεν οφείλονται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (π.χ. υπερθυροειδισμός)

Δ. Οι προσβολές πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (πχ αν εμφανίζεται με την έκθεση σε κοινωνικές φοβικές καταστάσεις), Ειδική Φοβία (πχ σε έκθεση σε ειδική φοβική κατάσταση), Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (πχ σε έκθεση σε βρώμικα αντικείμενα ατόμου με ιδεοληψία σχετική με μόλυνση), Διαταραχή Μετά από Τραυματικό Στρες (πχ σαν απάντηση σε ερεθίσματα συνδεόμενα με βαρύ στρεσογόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (πχ σαν απάντηση στην απομάκρυνση από το σπίτι ή από συγγενικά πρόσωπα)

Η Φαρμακευτική Αντιμετώπιση της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία
Η φαρμακευτική αγωγή ενδείκνυται όταν το άτομο παρουσιάζει έντονη αποδιοργάνωση και προβλήματα στην λειτουργικότητα του εξαιτίας των συμπτωμάτων του έντονου άγχους.
Χορηγούνται αγχολυτικά φάρμακα πχ Hipnosedon, Lexotanil, Stedon, Tavor, Xanax. Επίσης, δίνονται αντικαταθλιπτικά φάρμακα πχ Efexor , Ladose, Remeron, Saroten, Seropram, Seroxat, Zoloft. Τόσο τα αγχολυτικά όσο και τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν σωματική εξάρτηση.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Πανικού με Αγοραφοβία
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας.

Εισαγωγή & εξοικείωση πάνω στη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της διαταραχής πανικού με αγοραφοβία, ενστάλαξη ελπίδας.

Στοχοθεσία των αλλαγών, οι προσδοκίες του θεραπευόμενου από την θεραπεία σχετικά με το πρόβλημα του

Αυτό-παρατήρηση & Απορύθμιση. Διερεύνηση των προσωπικών εξηγήσεων και ερμηνειών του πελάτη για το πρόβλημα

Γνωσιακή αναδόμηση.
Ημερολόγιο δυσλειτουργικών σκέψεων: Ο θεραπευτής συνεργάζεται με τον θεραπευόμενο ώστε αφού κατανοήσει τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών, να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Συμπεριφορικοί χειρισμοί.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση & Βιοανάδραση
Απόσπαση της προσοχής
Έκθεση σε μικροπανικούς με υπεραερισμό
Συστηματική έκθεση
Εργασία στο σπίτι.

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός.
Έμφαση στην απόκτηση και μελλοντική εφαρμογή των δεξιοτήτων & αναμνηστικές συνεδρίες

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια