Η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία του Άγχους

ΤΟ ΑΓΧΟΣ
Μια υποκειμενική κατάσταση ανησυχίας ως αντίδραση σε ποικίλες καταστάσεις που δεν περιέχουν κίνδυνο αλλά το άτομο τις βιώνει ως απειλητικές

ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Το άγχος είναι ένας μηχανισμός κινητοποίησης του οργανισμού σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδραση μας. Μας βοηθά να προσαρμοστούμε στα αρνητικά και θετικά γεγονότα. Χωρίς άγχος δεν θα επιβιώναμε στους κινδύνους. Είναι διαφορετικό για κάθε άτομο και κάθε άτομο αντιδρά διαφορετικά σε αυτό. Το ελεγχόμενο άγχος μας καθιστά παραγωγικούς και χαρούμενους.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Το άγχος εκδηλώνεται με συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα όπως είναι οι πονοκέφαλοι, η υπέρταση, οι πόνοι στο στήθος, η ξηρότητα του στόματος, οι μυϊκοί και κοιλιακοί πόνοι, ο βήχας, η δύσπνοια και το άσθμα, η αϋπνία, η εφίδρωση, η μείωση σεξουαλικής επιθυμίας ή η σεξουαλική δυσλειτουργία.
Στα ψυχολογικά συμπτώματα συναντούμε την ευερεθιστότητα, την έλλειψη ενδιαφέροντος για ζωή, το αίσθημα αποτυχίας, την ανησυχία για το μέλλον, τις δυσκολίες στη συγκέντρωση
Ενώ στις εκδηλώσεις που αφορούν την συμπεριφορά παρατηρούμε επιθετικότητα, αποφυγή δραστηριοτήτων, χρήση τοξικών ουσιών, υπερβολική κατανάλωση τροφής, απώλεια όρεξης, και ατυχήματα.

DSM-IV-TR
Αν το άγχος υπάρχει για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχει αυξημένη ένταση τείνει να μετατραπεί σε διαταραχή άγχους


300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή
Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία (φοβισμένη προσδοκία) που εμφανίζονται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για μια σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων (όπως η εργασία και η σχολική επίδοση).
Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία.
Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα έξι συμπτώματα (με τουλάχιστον μερικά από αυτά να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών).
Σημείωση: Στα παιδιά απαιτείται μόνο ένα σύμπτωμα.
1. νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή τεντωμένα νεύρα
2. εύκολη κόπωση
3. δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει
4. ευεριθιστότητα
5. μυϊκή τάση
6. διαταραχή του ύπνου (δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου ή ανήσυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος)
Δ. Ο εστιασμός του άγχους και της ανησυχίας του ατόμου δεν περιορίζεται σε στοιχεία μιας διαταραχής του ‘Αξονα Ι, πχ το άγχος ή η ανησυχία δεν οφείλονται στο ότι θα έχει μια προσβολή πανικού (όπως στη διαταραχή πανικού), ότι θα νιώσει αμήχανα δημόσια (όπως στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), ότι θα απομακρυνθεί από το σπίτι ή από στενούς συγγενείς (όπως στη διαταραχή άγχους αποχωρισμού), ότι θα βάλει βάρος (όπως στη ψυχογενή ανορεξία), ότι θα έχει πολλαπλά σωματικά ενοχλήματα (όπως στη σωματοποιητική διαταραχή)ή ότι έχει μία σοβαρή ασθένεια (όπως στην υποχονδρίαση), ενώ το άγχος και η ανησυχία δεν εμφανίζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια διαταραχής μετά από τραυματικό στρες.
Ε. Το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.
ΣΤ. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (πχ ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (πχ υπερθυρεοειδισμός), ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας διαταραχής της διάθεσης, μιας ψυχωτικής διαταραχής ή μιας διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΑΓΧΩΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Διαταραχή πανικού. Έντονος επαναλαμβανόμενος φόβος που εμφανίζεται ξαφνικά και συνοδεύεται από τα ακόλουθα συμπτώματα: δύσπνοια, ζάλη, ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθημα πνιγμού, παραισθήσεις και φόβο του ατόμου ότι θα πεθάνει, θα τρελαθεί ή θα κάνει κάτι ανεξέλεγκτο.

Αγοραφοβία. Το άτομο φοβάται να βρεθεί σε μέρη ή καταστάσεις από όπου η διαφυγή είναι δύσκολη ή δεν υπάρχει δυνατότητα να έχει βοήθεια σε περίπτωση που έχει μια κρίση ή συμπτώματα πανικού. Το άτομο αισθάνεται άγχος όταν είναι έξω από το σπίτι, όταν βρίσκεται σε πλήθος, όταν στέκεται στην ουρά, όταν ταξιδεύει με αυτοκίνητο, τρένο ή λεωφορείο

Κοινωνική φοβία Έντονος και επίμονος φόβος για μια ή πολλές κοινωνικές καταστάσεις στις οποίες το άτομο θα πρέπει να κάνει κάτι ή να βρίσκεται με κόσμο. Φοβάται ότι θα δουν το άγχος του και θα ρεζιλευτεί. Υπάρχουν πολλά σωματικά συμπτώματα όπως κοκκίνισμα, εφίδρωση, ταχυκαρδία κ.ά.

Ειδικές φοβίες. Παράλογος και υπερβολικός φόβος από την παρουσία ή την αναμονή εμφάνισης ενός αντικειμένου ή μιας κατάστασης. Το άτομο γνωρίζει ότι ο φόβος του είναι παράλογος και υπερβολικός. Όταν έρχεται σε επαφή με το φοβικό ερέθισμα εμφανίζει άγχος και η ζωή του ρυθμίζεται από την αποφυγή του φοβικού ερεθίσματος.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Έντονες, ανεπιθύμητες και επαναλαμβανόμενες σκέψεις ή εικόνες θεωρούνται ακατάλληλες και προκαλούν έντονο άγχος. Το άτομο προσπαθεί να τις αποφύγει και να μειώσει το άγχος με άλλες σκέψεις ή πράξεις.

Διαταραχή ψυχοτραυματικού στρες. Το άτομο νιώθει έντονο άγχος ως αποτέλεσμα μιας τραυματικής εμπειρίας που βίωσε και κατά το οποίο ένιωσε τρόμο ή αίσθηση ανημποριάς. Χαρακτηριστικά συμπτώματα είναι η ευεριθιστότητα, καταθλιπτικό συναίσθημα, διαταραχές του ύπνου, εφιάλτες, επαναλαμβανόμενα όνειρα, αναμνήσεις του τραυματικού γεγονότος. Κάποιες φορές το άτομο δρα ή νιώθει ότι το τραυματικό γεγονός ξανασυμβαίνει και αποφεύγει κάθε είδους ερέθισμα που σχετίζεται με αυτό.

ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΝΙΣΧΥΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΑΓΧΩΔΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ
Βιολογικές αιτίες. Μη φυσιολογικά επίπεδα νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο όπως η σεροτονίνη, υπερλειτουργία του θυρεοειδή αδένα και η κληρονομικότητα του ατόμου.

Ψυχολογικές αιτίες. Τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία, οικογενειακό περιβάλλον, τρόπος ανατροφής, διάγνωση σοβαρής ασθένειας όπως καρκίνος, σακχαρώδης διαβήτης, πίεση.

Περιβαλλοντικές αιτίες. Έντονος τρόπος ζωής, ως τρόπος μάθησης της συμπεριφοράς των μεγαλύτερων.

Προσωπικότητα. Άτομα με συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας και ανικανοποίητες ψυχολογικές ανάγκες είναι πιο επιρρεπή στις αγχώδεις διαταραχές.

ΤΟ ΓΝΩΣΙΑΚΟ- ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Στηρίζεται στην επίλυση προβλημάτων, στην εστίαση σε αλλαγές κατά την θεραπευτική διαδικασία και στον σεβασμό στις επιστημονικές αξίες.

Η ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΙΑΚΗΣ- ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Σύμφωνα με τις βασικές αρχές του Γνωσιακού-Συμπεριφορικού μοντέλου, οι άνθρωποι ελέγχουν τη συμπεριφορά μέσα από τις γνωστικές διαδικασίες.
Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τον τρόπο που επεξεργάζονται τις πληροφορίες για τον κόσμο και διαφοροποιούνται ως προς τις πεποιθήσεις που έχουν για τον κόσμο και ως προς το περιεχόμενο των γνώσεων τους.
Οι σκέψεις μας επηρεάζουν τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε ευθύνεται για τα πολύ έντονα αρνητικά συναισθήματα όταν αντιμετωπίζουμε δύσκολες και δυσάρεστες καταστάσεις στη ζωή μας
Ο τρόπος σκέψης μπορεί να ελεγχθεί και να αλλάξει. Οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης μπορούν να επιφέρουν τις επιθυμητές αλλαγές στο συναίσθημα και τη συμπεριφορά.

ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ
Ο θεραπευόμενος έχει ένα αρνητικό τρόπο σκέψης που περιέχει το στοιχείο της απειλής για τον ευατό του, τον κόσμο και το μέλλον.
Ο αρνητικός τρόπος σκέψης αυξάνει το άγχος και το άγχος αυξάνει τις αρνητικές σκέψεις.
Οι αρνητικές σκέψεις βοηθούν τον θεραπευόμενο να πιστέψει ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά και δεν θα καταφέρει να λάβει βοήθεια υιοθετώντας συμπεριφορές που δεν τον βοηθούν να αντιμετωπίσει το άγχος.

Η ΓΝΩΣΙΑΚΗ-ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας. Ο θεραπευτής οφείλει να ενισχύσει τον θεραπευόμενο να αισθανθεί ασφαλής στη θεραπευτική διαδικασία.

Εισαγωγή & εξοικείωση με τη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της αγχώδους διαταραχής, ενστάλαξη ελπίδας. Τρόποι διαχωρισμού των βοηθητικών και μη βοηθητικών ανησυχιών, παρατήρηση και ανάλυση του πλέον σημαντικού επεισοδίου άγχους που θα αποτελέσει μέσο σύγκρισης της προόδου του πελάτη

Στοχοθεσία των αλλαγών, τι επιδιώκει ο θεραπευόμενος από την θεραπεία σχετικά με το πρόβλημα του

Συμπεριφορικοί χειρισμοί. Ο θεραπευτής εκπαιδεύει τον θεραπευόμενο σε συγκεκριμένες τεχνικές οι οποίες είναι ικανές να οδηγήσουν στον έλεγχο των επιπέδων του άγχους.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση
Απόσπαση της προσοχής
Έκθεση αρχικά σε νοητικές καταστάσεις
Εκπαίδευση στη διεκδικητική συμπεριφορά
Επίλυση προβλημάτων
Οργάνωση χρόνου

Γνωσιακή αναδόμηση.
Ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται για να εντοπίσουν τα δυσλειτουργικά σχήματα και τον τρόπο σκέψης και να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός. Αφού έχουν επιτευχθεί οι στόχοι της θεραπευτικής διαδικασίας, ο θεραπευτής έισάγει τον θεραπευόμενο στις αναμνηστικές συνεδρίες ώστε να καταλήξουν στον ομαλό τερματισμό της θεραπευτικής συνεργασίας.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος/Ψυχοθεραπεύτρια