Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες

Αγχώδης διαταραχή η οποία εμφανίζεται σε άτομα που βίωσαν, είδαν ή άκουσαν ένα τραυματικό γεγονός να συμβαίνει. Το άτομο κατανόησε το γεγονός ως ιδιαίτερα απειλητικό για τη ζωή του ή τους άλλους με αποτέλεσμα να αισθανθεί έντονο φόβο, τρόμο και αδυναμία να ανταποκριθεί. Η διαταραχή του ψυχοτραυματικού στρες εμφανίστηκε μετά τον πόλεμο του Βιετνάμ και αποτελεί χαρακτηριστική διαταραχή των πολεμιστών που συμμετείχαν σε αυτό.

Τα Τραυματικά Γεγονότα
Τα γεγονότα που μπορούν να χαρακτηριστούν ως τραυματικά είναι οι φυσικές καταστροφές πχ σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες, οι καταστροφές που προκαλούνται από τον άνθρωπο πχ βίαιες επιθέσεις, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός, τρομοκρατικές επιθέσεις, βασανιστήρια, πόλεμος, πολιτική βία, τα ατυχήματα πχ αυτοκινητικά, αεροπορικά, ναυάγια και η διάγνωση θανατηφόρας ασθένειας ή ο ξαφνικός θάνατος οικείου προσώπου.

309.81 Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες (DSM-IV-TR)
Α. Το άτομο έχει εκτεθεί σε ένα τραυματικό γεγονός, στο οποίο ήταν παρόντα αμφότερα τα ακόλουθα:
1. το άτομο βίωσε, ήταν μάρτυρας, ή βρέθηκε αντιμέτωπο με ένα γεγονός (ή γεγονότα), στο οποίο (ή στα οποία) υπήρξε πραγματικός ή επαπειλούμενος θάνατος ή σοβαρός τραυματισμός, η απειλή της σωματικής ακεραιτότητας του ευατού ή άλλων
2. η απάντηση του ατόμου περιελάμβανε έντονο φόβο, αίσθημα αβοήθητου ή τρόμο

Β. Το τραυματικό γεγονός αναβιώνετε επίμονα με έναν (ή περισσότερους) από τους ακόλουθος τρόπους:
1. επαναλαμβανόμενες και παρείσακτες ενοχλητικές ανακλήσεις του γεγονότος, στις οποίες περιλαμβάνονται εικόνες, σκέψεις ή αντιλήψεις
Σημείωση: Στα μικρά απιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν επαναληπτικά παιχνίδια, στα οποία εκφράζονται θέματα ή πλευρές του τραύματος
2. επανειλημμένα ενοχλητικά όνειρα του γεγονότος
Σημείωση: Στα παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν όνειρα που προκαλούν φόβο χωρίς αναγνωρίσιμο περιεχόμενο
3. το άτομο ενεργεί ή αισθάνεται σαν να ξανασυμβαίνει το τραυματικό γεγονός (περιλαμβάνεται μια αίσθηση αναβίωσης της εμπειρίας, παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις και αποσυνδετικά επεισόδια αναβιώσεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που συμβαίνουν σε εγρήγορση ή σε κατάσταση τοξίκωσης).
Σημείωση: Στα μικρά παιδιά είναι δυνατό να υπάρχουν αναπαραστάσεις ειδικές του τραύματος
4. έντονη ψυχολογική ενόχληση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος
5. σωματικά αντίδραση κατά την έκθεση σε εσωτερικές ή εξωτερικές νύξεις που συμβολίζουν ή μοιάζουν με κάποια πλευρά του τραυματικού γεγονότος

Γ. Επίμονη αποφυγή ερεθισμάτων συνδεόμενων με το τραύμα και παράλυση της γενικής απαντητικότητας (η οποία δεν υπήρχε πριν τα τραύμα), όπως φαίνεται από τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1. προσπάθειες να αποφύγει σκέψεις, αισθήματα ή συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα
2. προσπάθειες να αποφύγει δραστηριότητες, τόπους ή ανθρώπους που προκαλούν ανακλήσεις του τραύματος
3. ανικανότητα να ανακαλέσει μια σημαντικά πλευρά του τραύματος
4. σαφής μείωση του ενδιαφέροντος ή της συμμετοχής σε σημαντικές δραστηριότητες
5. αίσθημα απομάκρυνσης ή αποξένωσης από τους άλλους
6. περιορισμένο εύρος του συναισθήματος πχ αδυναμία του ατόμου να έχει αισθήματα αγάπης
7. αίσθηση σμίκρυνσης του μέλλοντος πχ το άτομο δεν προσδοκά ότι θα σταδιοδρομήσει επαγγελματικά, ότι θα παντρευτεί, ότι θα έχει παιδιά ή ότι η ζωή του θα έχει φυσιολογική διάκρεια

Δ. Επίμονα συμπτώματα αυξημένης διεγερσιμότητας (τα οποία δεν υπήρχαν πριν το τραύμα) όπως φαίνεται από δύο (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα:
1. δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου
2. ευερεθιστότητα ή εκρήξεις θυμού
3. δυσκολία συγκέντρωσης
4. υπερεπαγρύπνηση
5. υπερβολική απάντηση στο ξάφνιασμα

Ε. Η διάρκεια της διαταραχής (συμπτώματα των Κριτηρίων Β, Γ και Δ) είναι μεγαλύτερη από ένα μήνα

ΣΤ. Η διαταραχή προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Προσδιορίστε αν:
Οξεία: αν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι μικρότερη από 3 μήνες
Χρόνια: αν η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι 3 μήνες ή περισσότερο
Προσδιορίστε αν:
Με καθυστερημένη έναρξη: αν η έναρξη των συμπτωμάτων είναι τουλάχιστον 6 μήνες μετά την παρουσία του στρεσογονου παράγοντα

Οι Παράγοντες που Ενισχύουν την Ανάπτυξη της Διαταραχής Μετά Από Ψυχοτραμαυτικό Στρες
Ηλικία πχ παιδιά και ηλικιωμένοι, προηγούμενα τραυματικά γεγονότα, πρόσφατες αλλαγές στην ζωή του ατόμου πχ απώλεια εργασίας, ψυχιατρικά προβλήματα, σωματικές ασθένειες.
Επαναλαμβανόμενες τραυματικές εμπειρίες που σχετίζονται με απειλή και τραυματισμό, απώλεια οικείου προσώπου εξαιτίας τραυματικού γεγονότος, η μη ρεαλιστική αντίληψη του άτομου για την προσωπική του ευθύνη.
Η ένταση των αντιδράσεων του ατόμου μετά από το τραυματικό γεγονός, ο τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, η κοινωνική υποστήριξη και βοήθεια.
Στα παιδιά, η λειτουργικότητα μετά από το τραυματικό γεγονός εξαρτάται από την συμπεριφορά και την ανησυχία των γονέων.

Η Συχνότητα Εμφάνισης της Διαταραχής
Το 3% ως 58% ατόμων που βιώσαν ένα τραυματικό γεγονός τείνουν να αναπτύξουν διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες πχ βετεράνοι πολέμου, θύματα καταστροφών και εγκληματικών ενεργειών.
Ενώ έχει παρατηρηθεί ότι η διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες συνυπάρχει με διαταραχή πανικού, αγοραφοβία, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κοινωνική φοβία, καταθλιπτική διαταραχή.

Οδηγίες Αυτό-βοήθειας
Χαλαρώνουμε και δίνουμε στον ευατό μας την ευκαιρία να γιατρευτεί
Οργανώνουμε τον χρόνο μας και διατηρούμε ένα φυσιολογικό πρόγραμμα
Αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ, τοξικών ουσιών και προσέχουμε την διατροφή μας
Συζητάμε να τους ανθρώπους που θα μας καταλάβουν και εκφράζουμε τα συναισθήματα μας
Ακούμε τα συναισθήματα μας και αφήνουμε τον ευατό μας να κατανοήσει την τραυματική εμπειρία
Συμμετέχουμε σε ευχάριστες δραστηριότητες
Αποφεύγομε τις αλλαγές για λίγο καιρό
Επαναλαμβάνουμε σκέψεις και όνειρα ώστε να εξασθενίσουν
Συζητάμε τις εμπειρίες μας με ανθρώπους που έχουν βιώσει ανάλογα γεγονότα ώστε να λάβουμε την απαραίτητη υποστήριξη
Αποκτούμε σταδιακά τον έλεγχο της ζωής μας

Οδηγίες Βοήθειας για το Άτομο που Βίωσε Τραυματικό Γεγονός
Να δίνουμε χρόνο σε εκείνον
Να υποστηρίζουμε και να ακούμε
Να είμαστε σίγουροι ότι έχει ξεπεράσει τον κίνδυνο
Να τον βοηθάμε στην καθημερινότητα του
Να μην νιώθουμε θυμό και στεναχώρια
Να εκφράζουμε την συμπαράσταση και την κατανόηση μας στην τραγωδία τους

Στα παιδιά:
Να διαθέτουμε τον χρόνο και την αγκαλιά μας
Να παίζουμε και να ζωγραφίζουμε μαζί τους ώστε εκείνα να εκφράσουν τα συναισθήματα τους μέσα από τις συγκεκριμένες δραστηριότητες
Να μιλάμε μαζί τους και να δίνουμε ειλικρινείς εξηγήσεις
Να δείχνουμε το ενδιαφέρον μας και να κατανοούμε τους φόβους τους
Να διατηρήσουμε ένα κανονικό πρόγραμμα διατροφής και ύπνου ώστε να αισθανθούν ασφάλεια

Η Επαγγελματική Βοήθεια
Όταν οι ενήλικες εμφανίζουν τα συμπτώματα πολύ καιρό και όταν τα παιδιά παρουσιάζουν θυμό, επιθετική συμπεριφορά, προβλήματα στο σχολείο, απόσυρση, υπερενασχόληση με το τραυματικό γεγονός, άγχος και συναισθηματικές δυσκολίες τότε είναι απαραίτητη η βοήθεια από έναν ειδικό θεραπευτή.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Διαταραχής Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες
Εδραίωση της σχέσης και συμμαχίας, εξήγηση του σκεπτικού της θεραπείας.

Εισαγωγή & εξοικείωση πάνω στη διαταραχή. Αναφορά στη συχνότητα, τα συμπτώματα, τις αιτίες την ψυχοθεραπευτική/ φαρμακευτική θεραπεία της διαταραχής μετά από ψυχοτραυματικό στρες, ενστάλαξη ελπίδας.

Στοχοθεσία των αλλαγών. Οι στόχοι της θεραπευτικής συνεργασίας.

Γνωσιακή αναδόμηση.
Με την εφαρμογή της Επαναδιήγησης, ο θεραπευόμενος διηγείται το τραυματικό γεγονός λεπτομερώς δίνοντας έμφαση στα γεγονότα, σκέψεις, συναισθήματα, συμπτώματα αντίδρασης στο στρες και στην εκπαίδευσης τι έκανε για να το ξεπεράσει.
Ημερολόγια δυσλειτουργικών σκέψεων, ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος συνεργάζονται προκειμένου να κατανοήσει τη σχέση μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών και να τα αντικαταστήσουν με περισσότερο λειτουργικά

Συμπεριφορικοί χειρισμοί.
Διαφραγματική αναπνοή & Χαλάρωση
Απόσπαση της προσοχής
Συστηματική έκθεση
Συστηματική απευαισθητοποίηση

Επιτήρηση της προόδου και διαρκής αξιολόγηση των επιδιωκόμενων συμπεριφορών

Τερματισμός.
Έμφαση στην απόκτηση και μελλοντική εφαρμογή των δεξιοτήτων & αναμνηστικές συνεδρίες

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια