Η Ζωή στα χρόνια του Διαδικτύου!

Πιθανόν, το γεγονός ότι διαμόρφωσα τις πρώτες κοινωνικές σχέσεις στα χρόνια που συνήθιζα να συναντώ τους άλλους για να επικοινωνήσω, να εξηγεί το ξάφνιασμα που νιώθω κάθε φορά που ζητούν την ηλεκτρονική ταυτότητα για να μιλήσουν μαζί μου στο διαδίκτυο. Σε ένα περιβάλλον που είναι ικανό να προσφέρει τα πάντα με ένα μόνο κλικάρισμα, εκεί που όλα παίρνουν άλλες διαστάσεις και εξελίσσονται σε γρήγορες ταχύτητες, στο ψηφιακό κόσμο που αναδιαμορφώνει διαρκώς τις ανθρώπινες συνήθειες.

Μηχανές αναζήτησης, ηλεκτρονικές διευθύνσεις, ιστοσελίδες, δωμάτια επικοινωνίας, κοινωνικά δίκτυα, λειτουργικά συστήματα, υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, ταμπλέτες είναι μόλις κάποια από όσα μπορούν να ορίσουν την δύναμη της τεχνολογίας. Αυτή τη δύναμη που φαίνεται να εδραιώνεται ολοένα και περισσότερο στην καθημερινότητα αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο επικοινωνίας των ανθρώπων. Γιατί είναι αλήθεια ότι το μόνο που χρειάζεται πια είναι να πληκτρολογήσουμε τις λέξεις κλειδιά για να βρούμε ότι ψάχνουμε, να στήσουμε μια ιστοσελίδα για να προωθήσουμε τις υπηρεσίες μας, να διαλέξουμε το πιασάρικο όνομα που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον των διαδικτυακών άλλων, να πατήσουμε ένα πλήκτρο για να βρεθούμε στην άκρη του πλανήτη ακολουθώντας πιστά κάθε τεχνολογική εξέλιξη προκειμένου να μείνουμε ενημερωμένοι για ότι νέο σημειώνεται στην εν λόγω επιστήμη.

Και μπορεί από την μια πλευρά, η ζωή στο διαδίκτυο να φαντάζει δελεαστική ικανοποιώντας με ευκολία κάθε ανάγκη, από την άλλη όμως η ίδια πραγματικότητα έρχεται να προσθέσει σκοτούρες σε μια ήδη φορτωμένη καθημερινότητα αφού, τα πρώτα πορίσματα ερευνών έχουν να παρουσιάσουν τις αρνητικές επιδράσεις της ραγδαίως εξελισσόμενης τεχνολογίας στην συμπεριφορά αλλά και στην ψυχική υγεία των ανθρώπων!

Μελέτες οι οποίες στηρίζονται στην παρατήρηση των λειτουργιών του εγκεφάλου ανάμεσα σε ανθρώπους ελεύθερους ή επιρρεπείς βιολογικά σε καταστάσεις εξάρτησης, με την χρήση εξειδικευμένων μαγνητικών τομογραφιών επεσήμαναν αλλαγές στην λευκή ουσία του εγκεφάλου, δηλαδή του τμήματος που περιέχει τις νευρικές ίνες, στις προσωπικότητες που φέρουν προδιάθεση στις ψυχολογικές ή καταστασιακές εξαρτήσεις.

Οι άνωθεν παρατηρήσεις έδωσαν το δικαίωμα στους ερευνητές να υποστηρίξουν ότι η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, όχι μόνο αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, επηρεάζει σαφώς το μυαλό και σε κάποια σημεία την προσωπικότητα αφού, μπορεί να αποτελέσει πολύ καλό εγκλητικό παράγοντα πυροδότησης συγκεκριμένων ψυχολογικών εκφράσεων. Αν, λοιπόν, κινούμαστε στο φάσμα των διαταραχών εξάρτησης και εφόσον διαθέτουμε τα απαραίτητα κριτήρια για να καταλήξουμε σε κλινική εκτίμηση της διαταραχής, η συνεχής επαφή στέκεται μια καλή αφορμή ενίσχυσης μιας σχέσης εξάρτησης με την χρήση του διαδικτύου. Κάπου εδώ, όμως, είναι απαραίτητο να τονιστεί η παράταση που δόθηκε από την επιστημονική κοινότητα αναφορικά με την ένταξη της διαταραχής εξάρτησης από το διαδίκτυο στο DSM-5 θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δώσουν περισσότερο χρόνο στην ερευνητική αξιολόγηση του φαινομένου.

Βέβαια, οι επιστήμονες δεν ήταν τόσο γενναιόδωροι σχετικά με τις επιπτώσεις της κοινωνικής δικτύωσης στην παραγωγικότητα αφού, απέδειξαν ότι τα επίπεδα απόδοσης είναι χαμηλότερα στους ανθρώπους που αφιερώνουν άσκοπα το χρόνο τους στα συγκεκριμένα μέσα επικοινωνίας. Πρόσθετα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατηγορούνται για την απουσία προστασίας της ιδιωτικής ζωής, την μειωμένη αίσθηση του κινδύνου και την ανυπαρξία των αναστολών αφού, η ανωνυμία επιτρέπει στους χρήστες να συμπεριφερθούν ανεξέλεγκτα φθάνοντας ακόμη και σε ακραίες εκφράσεις όπως είναι η πρόκληση βλάβης στους ανθρώπους με τους οποίους επικοινωνούν. Δεν είναι λίγα άλλωστε τα περιστατικά εκφοβισμού, εκβιασμού καθώς και άλλων παράνομων ενεργειών που έχουν τις ρίζες του στις καλά οργανωμένες ομάδες που κινούνται ελεύθερα στους ασφαλείς, κατά τα άλλα, τεχνολογικούς δρόμους.

Περισσότερο όμως από όλα, η υπερβολική χρήση του διαδικτύου πλήττει σοβαρά την φυσιολογική ανάγκη της κοινωνικότητας των ατόμων. Γιατί μπορεί να επιτυγχάνεται εύκολα κάθε είδους επικοινωνία με οποιονδήποτε άνθρωπο, μην ξεχνάμε όμως, ότι υστερεί πολύ στις ομαλές συνθήκες σύμφωνα με τις οποίες εξελίσσεται μια, πρόσωπο με πρόσωπο, φυσική συνάντηση. Καθώς και στους τρόπους διαντίδρασης των μελών του οικογενειακού συστήματος, κάθε φορά που εκείνα επιλέγουν να αποσυρθούν από τις κοινές δραστηριότητες προσφέροντας στον εαυτό τους «ποιοτικό» χρόνο σερφάροντας στο διαδίκτυο.                                

Αρκετές είναι λοιπόν οι αρνητικές επιδράσεις της ψηφιακής πραγματικότητας στον ψυχισμό του ανθρώπου. Για χάριν της αντικειμενικής θεώρησης του θέματος, θα ήταν ουσιώδες να επισημάνουμε εξίσου την συμβολή της τεχνολογίας στην ενίσχυση της ανθρώπινης ευημερίας. Άλλωστε και σε αυτή την περίπτωση, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τις παρατηρήσεις των ερευνών οι οποίες απέδειξαν ότι οι έμπειροι χρήστες παρουσιάζουν εκτεταμένη εγκεφαλική λειτουργία συγκριτικά με την δραστηριότητα του εγκεφάλου των αρχάριων χρηστών, ιδίως στις περιοχές του προμετωπιαίου φλοιού που σχετίζονται με την λήψη των αποφάσεων και την επίλυση των προβλημάτων. Αλλά και το συμπέρασμα ότι η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να έχει φυσιολογικές επιπτώσεις και πιθανά οφέλη στους μεσήλικες και στους ηλικιωμένους διότι απαιτεί έντονη δραστηριότητα του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να βοηθήσει την άσκηση και τη βελτίωση των νοητικών λειτουργιών.

Ίσως, τελικά, η λύση να βρίσκεται κάπου στη μέση! Ο τρόπος δηλαδή που χρειάζεται να επιλέξουμε ώστε να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικά τα θαυμαστά εργαλεία της ψηφιακής τεχνολογίας για να βελτιώσουμε την ζωή μας. Πιθανόν, το μέτρο στη χρήση να είναι το μέσο που θα βοηθήσει να περάσουμε στην άλλη πλευρά, αφήνοντας τον ρόλο του δέσμιου και αναλαμβάνοντας τα ινία της ορθής συμβολής των τεχνολογικών συνθηκών στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Γιατί όπως και να έχει, η τεχνολογία ανοίγει το παράθυρο στο μέλλον!

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA

Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ® Ελλάδα

Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti CPT Services Ltd Κύπρου