Λέγοντας "ΌΧΙ"!

Αναρωτιέμαι αν θυμάστε πότε ήταν η τελευταία φορά που αρνηθήκατε να κάνετε ότι δεν θέλατε! Τότε που είπατε «όχι» επιλέγοντας να μην ακολουθήσετε ότι δεν σας άρεσε. Αυτή τη στιγμή που βάλατε πάνω από όλα τις επιθυμίες σας χωρίς να υπολογίσετε τις επιπτώσεις που θα είχε η απόφαση σας. Να υποθέσω ότι δεν θυμόσαστε ή να σκεφτώ ότι είναι ακατόρθωτο να ψελλίσετε αυτή τη σύντομη λεξούλα απαλλάσσοντας τον εαυτό σας από κάθε τι περιττό.

Τι θα λέγατε αν περιπλέκαμε λίγο ακόμη την υπόθεση; Για να δούμε! Αλήθεια, έχετε τολμήσει να αρνηθείτε οποιαδήποτε ανάμειξη σε μια ή σε κάποιες απαιτήσεις οι οποίες τέθηκαν από τους ανθρώπους που θεωρείται σημαντικούς; Μάλλον «ΌΧΙ»! Πώς μπορεί να γίνει άλλωστε αφού αν συμβεί, θα φανούμε το λιγότερο αγενείς προσβάλλοντας τις ανάγκες τους. Γιατί άραγε είναι τόσο δύσκολο να αρνηθούμε ότι δεν θέλουμε;

Έρευνες έχουν καταλήξει σε ενδιαφέροντα πορίσματα αναφορικά με την ψυχολογική επίδραση της άρνησης του ανθρώπου να ακολουθήσει ότι δεν επιθυμεί.

Αρχικά, να τονίσουμε ότι κάθε φορά που αποδεχόμαστε οτιδήποτε δεν συμφωνεί με τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας, «βιάζουμε» τον εαυτό μας. Η καταπίεση που ασκούμε σε εμάς οδηγεί σε έντονη δυσφορία και απογοήτευση γεγονός που αυξάνει την αρνητική διάθεση. Η αρνητική διάθεση με την σειρά της πολλαπλασιάζει τις αρνητικές σκέψεις σχετικά με τον εαυτό, την προσπάθεια αλλά και το περιβάλλον εμποδίζοντας περισσότερο την ελεύθερη έκφραση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων και των επιθυμιών μας.  

Κάθε φορά που δεχόμαστε να ακολουθήσουμε ότι δεν μας εκφράζει εκτός από τα αρνητικά συναισθήματα που ξεπηδούν για τον εαυτό, υιοθετούμε ανάλογη στάση για τους ανθρώπους που μας ζητούν ότι δεν είναι αρεστό. Η αρνητική στάση συχνά εκφράζεται μέσω μιας επιθετικής συμπεριφοράς η οποία είναι δυνατό να εκδηλωθεί στην εξέλιξη της μη επιθυμητής συνθήκης ή σε αργότερο χρόνο. Συνήθως, οι παρεξηγήσεις που προκύπτουν εξαιτίας της αποδοχής μη αρεστών καταστάσεων πλήττουν σημαντικά την ομαλή δυναμική των διαπροσωπικών σχέσεων.   

Η έκφραση της άρνησης προϋποθέτει καλή σχέση με τον εαυτό! Και η καλή σχέση με τον εαυτό απαιτεί πολλές δόσεις πίστης στο άτομο μας. Χρειάζεται δηλαδή να νιώθουμε πως πατάμε καλά στα πόδια μας αφού, ξέρουμε ότι η άρνηση μας θα δυσαρεστήσει όσους περιμένουν να πάρουν από εμάς ότι ζητούν. Και όχι μόνο, διότι η άρνηση θα σταθεί μια πολύ καλή αφορμή να προβληματιστούν για την προσωπικότητα μας. Πιθανόν, να αλλάξουν και την στάση τους, να γίνουν περισσότερο αντιδραστικοί, απορριπτικοί, αποδοκιμαστικοί. Και τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μας αντιπαθήσουν και σταδιακά να απομακρυνθούν αφήνοντας εμάς μόνους!

Και αν γίνει, σίγουρα θα πρέπει να διαχειριστούμε ένα σοβαρό πλήγμα για τον ψυχισμό γιατί, όχι μόνο θα αποδειχτούμε αγενείς, αντιπαθητικοί και, ανίκανοι να ανταποκριθούμε αλλά θα έχουμε χάσει και την αποδοχή εκείνων, των σημαντικών άλλων! Και έτσι μόνοι όπως θα είμαστε, θα αισθανόμαστε τόσο αδύναμοι και ντροπιασμένοι που δεν ικανοποιήσαμε αυτούς.

Τελικά δεν αξίζει τον κόπο για ένα ΟΧΙ να περάσουμε αυτά τα δεινά! Είναι σαφώς προτιμότερο να καταπιεστούμε κάνοντας ότι θέλουν από το να αντισταθούμε στις προσδοκίες τους καταλήγοντας στην απομόνωση. Γιατί μπορεί για μια στιγμή να μην νιώσουμε καλά με τον εαυτό αλλά τουλάχιστον θα είμαστε αρεστοί σε εκείνους.

Μα, πραγματικά, αξίζει τον κόπο; Είναι ωφέλιμο να κλονίσουμε την σχέση που χτίσαμε με τον εαυτό για να ευχαριστήσουμε τους άλλους, οποίοι και αν είναι. Να παραμερίσουμε τις πεποιθήσεις, τις αξίες, τις ανέσεις ακόμα και τα όνειρα μας για να είμαστε οι «καλοί άνθρωποι». Τι λέτε, αξίζει; Να πιστέψω πως όλοι, ή σχεδόν όλοι, θα συμφωνήσουμε φωνάζοντας δυνατά ΌΧΙ και, να φανταστώ ότι όταν βρεθούμε μπροστά σε αυτό το δίλλημα, χωρίς δεύτερη σκέψη, θα αρνηθούμε ότι δεν θέλουμε διαφυλάσσοντας με αυτό τον τρόπο ότι πολυτιμότερο έχουμε, την καλή σχέση με τον ΕΑΥΤΟ!

Και αν όντως συμφωνούμε, τι μπορεί να μας βοηθήσει ώστε να εξοικειωθούμε με την αβίαστη έκφραση της αρνητικής άποψης;

Οι ψυχολογικές θεωρίες προτείνουν αρκετές τεχνικές οι οποίες είναι ικανές να ενισχύσουν μια καλύτερη έκφραση των αναγκών του ανθρώπου.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεωρία όμως υποστηρίζει ότι η διεκδικητική συμπεριφορά βοηθά αποτελεσματικά στην ελεύθερη επιλογή των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η διεκδικητική συμπεριφορά περιγράφει την προσπάθεια του ανθρώπου να αναγνωρίσει, να εκφράσει, να υποστηρίξει και να ακολουθήσει ότι αντικειμενικά και δικαιωματικά του ανήκει. Ένας καλός τρόπος έκφρασης της διεκδικητικής συμπεριφοράς καθορίζεται με την άρνηση μέσω της αποτελεσματικής επικοινωνίας. Ακολουθώντας αυτή την οδό, όταν καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας ότι δεν συμφωνεί με τις επιθυμίες μας, κατανοώντας απόλυτα τις ανάγκες της άλλης πλευράς, εξηγούμε τους λόγους που δεν θα ανταποκριθούμε. Τόσο απλά, με τρία μόνο γράμματα!

Αφήστε με, λοιπόν, να ευελπιστώ ότι την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στην άβολη θέση να επιλέξετε ανάμεσα σε ότι θέλετε και ότι σας ζητούν, με το χέρι στην καρδιά θα υπερασπιστείτε με γενναιότητα ότι σας αρέσει ακόμα και αν η απόφαση σας δυσαρεστεί αυτόν τον γλυκό άνθρωπο!

Και ναι, σας λέω, ότι η αρχή είναι δύσκολη, ιδιαίτερα όταν συμβαίνει σε καταστάσεις που συνηθίζαμε να απαντούμε διαφορετικά για πολλά χρόνια. Όμως μην ξεχνάμε ότι όποιος τελικά έφθασε στον προορισμό του, ήταν εκείνος που άρχισε την διαδρομή με το πρώτο βήμα…. το βήμα του σεβασμού και της κάλυψης των ατομικών αναγκών!  

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA

Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ® Ελλάδα
Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti CPT Services Ltd Κύπρος