Οικογενειακές Σχέσεις!

Μία σοφή άποψη υποστηρίζει ότι όλα αρχίζουν και καταλήγουν στην οικογένεια μας. Υπό αυτό το πρίσμα, ευλόγως θα διαπιστώσουμε ότι το οικογενειακό σύστημα είναι εκείνο που καθορίζει την εξέλιξη της προσωπικότητας του ανθρώπου. Και αυτό γιατί από την οικογένεια θα λάβουμε εκείνες τις επιρροές στα πρώτα χρόνια της ζωής μας οι οποίες χαρακτηρίζονται ως οι πλέον κρίσιμες για την διαμόρφωση της ατομικής εξέλιξης.

Η συστημική θεωρία αναγνωρίζει ως οικογένεια, το σύστημα ή το σύμπλεγμα αλληλοεξαρτώμενων στοιχείων που σχετίζονται μεταξύ τους ολικά. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, όχι μόνο δεχόμαστε επιρροές αλλά με την σειρά μας επηρεάζουμε εκείνους που βρίσκονται κοντά μας. Άρα, κάθε αλλαγή που συμβαίνει σε ένα σύστημα είναι ικανή να προκαλέσει αλυσιδωτές διαφοροποιήσεις σε ολόκληρη την οικογένεια.

Επιπλέον, κάθε σύστημα έχει την δυνατότητα να αυτορυθμίζεται και να εξελίσσεται μέσω της ανατροφοδότησης των μελών. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις κατά τις οποίες τίθενται σε λειτουργία μηχανισμοί άμυνας προκαλώντας έντονες αντιστάσεις που όχι μόνο εξελίσσουν αλλά οδηγούν σε ανατροπή την εσωτερική ισορροπία του οικογενειακού συστήματος.

Τρία είναι τα βασικά χαρακτηριστικά κάθε οικογενειακού συστήματος, οι ρόλοι, η δομή του και οι σχέσεις εξουσίας μέσα σε αυτό, η λειτουργία και η δυναμική της συμπεριφοράς του μέσα στο χρόνο και, τα όρια του τα οποία καθορίζουν πότε ένα σύστημα είναι ανοιχτό ή κλειστό στις επιδράσεις που ασκούνται από τα εκάστοτε περιβάλλοντα.

Όποια και αν είναι η ψυχολογική θεώρηση των συστημάτων, είναι γεγονός ότι η οικογένεια αποτελεί το σημείο από το οποίο θα «ανοιχτούμε» στον κόσμο. Και αν το καλοσκεφτούμε θα αποδώσουμε χίλια δίκια σε όσους υποστηρίζουν ότι οφείλουμε πολλά στους γονείς μας αφού είναι οι άνθρωποι που μας έφεραν στον κόσμο χωρίς βέβαια να σημαίνει ότι η ζωή μας ανήκει ολοκληρωτικά σε εκείνους. Όμως, είναι σημαντικό να εκτιμούμε την συμβολή τους τόσο στην ύπαρξη όσο και στην εξέλιξη μας.

Την ίδια στιγμή, αρκετές ψυχοθεραπευτικές απόψεις επιρρίπτουν τις ευθύνες για την πυροδότηση πολλών ψυχολογικών συμπτωμάτων στις σχέσεις που έχουμε με τους γονείς μας. Αν λοιπόν οι πρώιμες αλλά και οι μεταγενέστερες οικογενειακές σχέσεις είναι ισορροπημένες τότε οι πιθανότητες να διαμορφώσουμε δυνατές προσωπικότητες καθώς και ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις στην ζωή μας είναι αυξημένες ενώ, αν οι οικογενειακές σχέσεις δεν διέπονται από τα επιθυμητά στοιχεία τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ταλαιπωρηθούμε αρκετά στην προσπάθεια μας να διαμορφώσουμε την προσωπικότητα μας και κατά επέκταση να έρθουμε κοντά σε άλλους ανθρώπους. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να τονίσουμε ότι οι γονείς διακρίνονται από τις αγνότερες των προθέσεων δίνοντας ότι καλύτερο μπορούν στα πλαίσια των φυσιολογικών λειτουργιών των ψυχικών αντιδράσεων γιατί, συχνά συναντούμε γονείς οι οποίοι υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές και ενώ πραγματικά θέλουν να προσφέρουν ολόψυχα, αδυνατούν λόγω των δυσλειτουργικών θεμάτων που καλούνται να διαχειριστούν.

Βέβαια μια ακόμα σοφή άποψη υποστηρίζει ότι η δυναμική των ανθρώπινων σχέσεων και ιδιαίτερα των οικογενειακών εξαρτάται από την συμπεριφορά όλων. Άρα το μερίδιο ευθύνης χωρίζεται αν όχι ισόποσα, τότε ανάλογα. Ναι μεν οι γονείς ευθύνονται για όσα συμβαίνουν στην εξέλιξη των παιδιών γιατί, ένα από τα βασικά καθήκοντα είναι η ομαλή λειτουργία της οικογένειας αλλά και τα παιδιά χρειάζεται να αναλογιστούν τι μπορεί να συμβαίνει από την πλευρά τους και προκαλεί αυτές οι αντιδράσεις.

Η οικογένεια δεν είναι μέτωπο σύγκρουσης, η οικογένεια είναι ένα ασφαλές πλαίσιο στο οποίο όλοι συνυπάρχουν εναρμονισμένα. Για αυτό χρειάζεται προσπάθεια και κατανόηση από τις δύο πλευρές.

Ως γονείς οφείλουμε να σεβόμαστε την προσωπική ελευθερία των παιδιών. Σαφώς είμαστε εκεί για να τους κατευθύνουμε στα πρώτα βήματα τους αλλά όταν πια σταθούν στα πόδια τους είναι ωφέλιμο να αποτραβηχτούμε προσφέροντας την δυνατότητα να χαράξουν την πορεία τους.

Εξίσου σημαντικό είναι να διατηρούμε τους ρόλους στην οικογένεια. Οι γονείς δεν μπορούν και δεν επιτρέπεται να γίνουν «κολλητοί» των παιδιών. Η επικοινωνία και ο σεβασμός ανάμεσα σε όλους επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα όταν ο γονέας στέκεται στο πλευρό του παιδιού ως ο άνθρωπος που είναι εκεί για να ακούσει, να συνετίσει, να συμβουλεύσει, να αγκαλιάσει, να αναγνωρίσει, να επιβραβεύσει, να αφουγκραστεί και να καλύψει τόσο τις συναισθηματικές όσο και τις υλικές ανάγκες των παιδιών.

Και όταν τα παιδιά μας μεγαλώσουν, να έχουμε την ψυχική δύναμη να τα αποχαιρετήσουμε ανοίγοντας την πόρτα του σπιτιού μας και παροτρύνοντας να ακολουθήσουν τα όνειρα τους, διαβεβαιώνοντας τα ότι η καρδιάς μας θα είναι πάντα ορθάνοικτη για εκείνα.

Από την άλλη πλευρά, ως παιδιά έχουμε υποχρέωση να αναγνωρίσουμε την προσπάθεια των γονέων μας. Όσο αυστηροί, κακοί, απόλυτοι, ελαστικοί, αδιάφοροι, στοργικοί, δοτικοί και αν είναι, έχουν δώσει το είναι τους για εμάς. Ας έχουμε στο μυαλό μας, ότι η ανατροφή ενός ή πολλών παιδιών απαιτεί γερές αντοχές.

Και αν οι γονείς οφείλουν να σέβονται την προσωπική ελευθερία και την βούληση των παιδιών, τα παιδιά υποχρεούνται να τιμούν τις απόψεις των γονέων. Η εμπειρία ζωής που διαθέτουν αποδεικνύεται αλάνθαστος συμβουλάτορας για τις δικές μας επιλογές τις οποίες θα διαμορφώσουμε όχι ενστερνίζοντας απόλυτα τις απόψεις τους αλλά φιλτράροντας και κρατώντας τις υποδείξεις που μας ταιριάζουν.

Γιατί ως παιδιά χρειάζεται να στηριζόμαστε στις δικές μας δυνάμεις έχοντας σταθερά την παρουσία τους δίπλα μας. Όπως εμείς, έτσι και εκείνοι, μας έχουν ανάγκη καθημερινά και πολύ περισσότερο όσο μεγαλώνουν αφού, ο φόβος για τον θάνατο κυριεύει συνεχώς την ψυχή τους κάνοντας τους ευάλωτους συναισθηματικά και σωματικά.

Μην ξεχνάμε ότι δεν θα τους έχουμε και δεν θα μας έχουν για πάντα, αναπόφευκτα θα έρθει η φυσική φθορά. Για αυτό, είναι σημαντικό να αφιερώνουμε δημιουργικό χρόνο σε εκείνους, χωρίς να παραμερίζουμε τις ανάγκες μας. Οι συχνές επισκέψεις, οι περίπατοι, τα ταξίδια, οι οικογενειακές συναντήσεις, οτιδήποτε είναι ικανό να μας φέρει κοντά αφήνει ψυχικά οφέλη σε όλους.

Χρειάζεται να αξιοποιήσουμε ποιοτικά την ξεχωριστή επαφή που μας προσφέρεται γνωρίζοντας ότι οι ισορροπημένες οικογενειακές σχέσεις αποτελούν στάδιο εξέλιξης για όλους τους ανθρώπους αφού μόνο με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να διαμορφώσουμε την δική μας οικογένεια και να ζήσουμε ευτυχισμένα με τα παιδιά μας.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια