Οι «Διαφορετικές» Απόψεις της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας

Αν και οι ρίζες της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης είναι καλά θαμμένες στην αμερικάνικη ήπειρο, τόσο η φήμη όσο και η εφαρμογή αυτής εξαπλώνονται καθημερινά σχεδόν σε όλη την υφήλιο.

Κατά συνέπεια, συχνά γίνεται λόγος για τις αρχές αλλά και για την αποτελεσματικότητα του ψυχοθεραπευτικού μοντέλου στην διαχείριση των συμπτωμάτων των ψυχικών διαταραχών.

Φυσικά, είναι ωφέλιμο και άκρως ενημερωτικό τόσο για το ευρύ κοινό μα περισσότερο για τους θεραπευόμενους, να υπάρχει λεπτομερής επεξήγηση από τους ειδικούς για την φιλοσοφία αλλά και για την λειτουργία κάθε ψυχοθεραπευτικού κύκλου ανεξαρτήτως προσέγγισης.

Ίσως γιατί μέσω αυτής της οδού, αφ ενός γνωστοποιείται η ιδέα της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης σε κάθε ενδιαφερόμενο και αφ ετέρου ενισχύεται η σημαντικότητα της θεραπευτικής εμπειρίας για την ψυχική ισορροπία των ανθρώπων.

Βέβαια, είναι πολύ πιο απλό και ξεκάθαρο, να ενημερωνόμαστε για τις απόψεις κάθε μοντέλου ψυχοθεραπείας όπως αυτές παρουσιάζονται βιβλιογραφικά. Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές διαφορές οι οποίες δεν σχολιάζονται αλλά παρατηρούνται κυρίως εμπειρικά και είναι αυτές που καθορίζουν με σαφήνεια την διαφορετικότητα και ίσως την μοναδικότητα κάθε ψυχοθεραπευτικής φιλοσοφίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, θα τολμούσαμε να πούμε ότι η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι τελείως διαφορετική συγκριτικά με την γνωσιακή θεραπεία αφού, η κεντρική ιδέα της τελευταίας ορίζεται στην άποψη ότι οι δυσλειτουργικές σκέψεις είναι κοινές σε όλα τα ψυχολογικά προβλήματα και αντίθετη με την συμπεριφορική φιλοσοφία η οποία δίνει έμφαση στην παρατήρηση, καταγραφή και αναδιαμόρφωσης της δυσλειτουργικής συμπεριφοράς.

Αφού, η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, μολονότι  δεν αποδέχεται την μορφολογική ψυχική έκφραση του θεραπευόμενου, αποδέχεται την πεποίθηση ότι ο τρόπος σκέψης επηρεάζει άμεσα την συναισθηματική κατάσταση και την συμπεριφορική απάντηση του ανθρώπου σε ειδικές συνθήκες.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία δεν είναι αυστηρά δομημένη και επιθετικά οριοθετημένη όπως η ψυχαναλυτική προσέγγιση. Υπάρχουν βέβαια θεραπευτικά όρια που καθορίζονται μη λεκτικά από την πλευρά του θεραπευτή από την πρώτη κιόλας επαφή με τον θεραπευόμενο τα οποία χρειάζεται να επαναπροσδιοριστούν κάθε φορά που απαιτείται.

Επίσης, η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν φέρει τα στοιχεία μιας απρόσωπης και παγερής θεραπευτικής σχέσης. Αλλά, η θεραπευτική συμμαχία στηρίζεται στην συνεργασία του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο στοχεύοντας στην ένωση των θεραπευτικών δυνατοτήτων για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.

Η διάρκεια της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας είναι συγκεκριμένη και χρονικά σύντομη. Συνήθως, μια θεραπευτική διαδικασία ολοκληρώνεται επιτυχώς σε 25 συνεδρίες από τις οποίες οι 21 συμβαίνουν σε εβδομαδιαία συχνότητα ενώ, οι 4 αναμνηστικές καθορίζονται σε σταθερά χρονικά σημεία μετά το πέρας των εβδομαδιαίων συνεδριών.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν ασχολείται με το παρελθόν. Αντιθέτως, στρέφει την προσοχή στο παρόν, μένοντας στο «εδώ και τώρα» αξιοποιώντας με αυτό τον τρόπο στο έπακρο την παρούσα και συχνά δυσλειτουργική ψυχική κατάσταση του θεραπευόμενου στοχεύοντας στην αναδιαμόρφωση της, αν και αρκετά συχνά, στην διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας κυρίως κατά την αμφισβήτηση των αυτομάτων σκέψεων και του κλονισμού της πυρηνικής πεποίθησης, προσφέρεται η δυνατότητα στον θεραπευτή δουλεύοντας με τον θεραπευόμενο να εντοπίσουν και να αναθεωρήσουν θέματα του παρελθόντος τα οποία αποτελέσαν πολύ καλά ερεθίσματα διαμόρφωσης των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων. 

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία δεν εξετάζει τις δυναμικές που αναπτύσσονται στο οικογενειακό σύστημα του θεραπευόμενου. Παρ όλα αυτά, λαμβάνει υπόψη τις επιρροές που έχει δεχτεί ο θεραπευόμενος στην παιδική ηλικία καθώς και τις αντιδράσεις αλλά και τις συμπεριφορές που υιοθετεί μέσω της μίμησης και μάθησης από τους σημαντικούς ανθρώπους που τον περιβάλλουν.

Και ενώ, στην εφαρμογή της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας, ο θεραπευτής θα συνεργαστεί με τον θεραπευόμενο σε ατομικό κυρίως πλαίσιο, συναντούμε όχι σπάνια την προσέγγιση να εφαρμόζεται εξίσου αποτελεσματικά σε ομαδικές θεραπευτικές συνεδρίες.

Αυτές είναι ορισμένες από τις διαφορές που παρατηρούμε, στην προσπάθεια μας να συγκρίνουμε την γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία με τα υπόλοιπα ψυχοθεραπευτικά μοντέλα.

Επειδή όμως αρχικά ως άνθρωποι και κατ επέκταση ως θεραπευτές, διακρινόμαστε από φιλελεύθερες ιδέες αποδεχόμενοι σεβάσμια την συνύπαρξη διαφορετικών αλλά «σωστών» απόψεων, θεωρούμε ότι κάθε ψυχοθεραπευτικό μοντέλο μπορεί να ωφελήσει με τον δικό του μοναδικό τρόπο την ψυχική ανάταση των θεραπευόμενων που φιλοξενεί.

Όμως σε καμία περίπτωση, δεν ωφελεί να λησμονούμε ότι κάθε ψυχοθεραπευτική φιλοσοφία είναι σαφέστατα διαφορετική από κάθε άλλη και ταυτόχρονα αρκετά δυνατή για να μετατραπεί σε ένα αξιόλογο εργαλείο θεραπευτικής προόδου στα χέρια του ευσυνείδητου επαγγελματία το οποίο αν αξιοποιηθεί καταλλήλως θα αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά της επιτυχημένης εφαρμογής του.

Γεγονός που θα ωφελήσει όχι μονάχα τον εξειδικευμένο πλέον θεραπευτή αλλά πιο πολύ τους ανθρώπους που χρήζουν θεραπευτικής παρέμβασης.

Γιατί μπορεί ερευνητικά όλο και περισσότερο να καταγράφονται πορίσματα αναφορικά με την αυξημένη αποτελεσματικότητα των θεραπευτικών παρεμβάσεων αλλά, ας μην ξεχνάμε ότι ο θεραπευτής είναι εκείνος που θα εφαρμόσει τις προσταγές της προσέγγισης σε συνεργασία πάντα με τον θεραπευόμενο. Και αν ο ειδικός δεν γνωρίζει καλά την διαδρομή τότε είναι σίγουρο, ότι δεν θα μπορέσει να αποφύγει τις απότομες στροφές και η παρέκκλιση θα είναι αναπόφευκτη!

Για αυτό λοιπόν, η σωστή ακαδημαϊκή κατάρτιση, η κατάλληλη επαγγελματική επιμόρφωση, η πρακτική εκπαίδευση, η κλινική εποπτεία αλλά και η απαραίτητη ψυχοθεραπευτική εμπειρία είναι οι πλέον βασικές προϋποθέσεις που απαιτούνται ώστε κάποιος να υποστηρίξει με επάρκεια τον ρόλο του θεραπευτή.

Και αν αυτές οι συνθήκες εκπληρωθούν τότε, είναι βέβαιο πως η θεραπευτική διαδικασία θα μεταμορφωθεί σε ένα συναρπαστικό ταξίδι γνωριμίας με τον εαυτό!

Νομίζω ότι κάθε άνθρωπος θα αποδεχτεί την δελεαστική και πολλά υποσχόμενη πρόταση γνωριμίας από τον ίδιο τον εαυτό του!

Άλλωστε είναι τόσο δυνατό το συναίσθημα που νιώθουμε όταν είμαστε ερωτευμένοι… με εμας… που είναι αδύνατο να αντισταθούμε!     

Βασιλική Γ.Βενέτη, Post M.A.

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ® Ελλάδα
Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti CPT Services Ltd-Κύπρος
         

Διαδικτυακό Σεμινάριο-Εργαστήριο Γνωριμίας και Εξοικείωσης με την Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης για τους Επαγγελματίες στην Ψυχική Υγεία, το «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας» ανακοινώνει την διεξαγωγή

"Διαδικτυακού Σεμιναρίου-Εργαστηρίου Γνωριμίας και Εξοικείωσης με την Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία"

Εισηγήτρια: Βασιλική Βενέτη, Post MA

Κλινική Ψυχολόγος, Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια

Υπεύθυνη του "Διεπιστημονικού Δικτύου Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας"

Το Σεμινάριο-Εργαστήριο θα εξελιχτεί σε τέσσερις θεματικές διαλέξεις οι οποίες θα πραγματοποιηθούν στις 27 Απριλίου, 4, 11 & 18 Μαΐου 2012 από τις 18:00 μμ ως τις 21:00 μμ.
Το Σεμινάριο-Εργαστήριο απευθύνεται σε Συμβούλους, Ψυχολόγους, Ψυχιάτρους, Ψυχοθεραπευτές που επιθυμούν να ενημερωθούν και να εξοικειωθούν με την Θεωρία της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας.
Εκτός από την ανάλυση των θεματικών ενοτήτων, το Σεμινάριο-Εργαστήριο περιλαμβάνει δραστηριότητες πρακτικής εκπαίδευσης, ασκήσεις αυτογνωσίας και σχολιασμούς βιβλιογραφικών περιστατικών.

Η Θεματολογία του Σεμιναρίου-Εργαστηρίου
27/4/2012 Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία Ι
Α μέρος: Εισαγωγή και Σχολιασμός της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεωρίας και Θεραπείας. Δόμηση Διαγνωστικής Κλινικής Συνέντευξης, Κλινική Αξιολόγηση Συμπτωμάτων βάσει DSM-IV-TR, Πολυαξονική Εκτίμηση
Β μέρος: Εργαστήριο
4/5/2012 Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ΙΙ
Α μέρος: Οργάνωση Θεραπευτικών Στόχων και Δόμηση Θεραπευτικού Πλάνου. Επεμβατικά Στάδια, Πρόληψη Υποτροπής, Ολοκλήρωση Θεραπείας
Β μέρος: Εργαστήριο
11/5/2012 Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ΙΙΙ
Α μέρος: Παρουσίαση και Σχολιασμός των Γνωσιακών-Συμπεριφορικών Τεχνικών
Β μέρος: Εργαστήριο
18/5/2012 Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ΙV
Α μέρος: Παρουσίαση και Πρακτική Ανάλυση της Γνωσιακής Αναδόμησης και του Κλονισμού της Πυρηνικής Πεποίθησης
Β μέρος: Εργαστήριο


Βεβαιώση Συμμετοχής
Με την ολοκλήρωση του Σεμιναρίου-Εργαστηρίου, οι συμμετέχοντες θα λάβουν «Βεβαίωση Συμμετοχής στο Σεμινάριο-Εργαστήριο Γνωριμίας και Εξοικείωσης με την Γνωσιακή-Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία»
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την δομή του Σεμιναρίου-Εργαστηρίου, τον τρόπο διεξαγωγής αλλά και δηλώσεις συμμετοχής μπορείτε να καλέσετε στο 210 6993276, Δευτέρα ως Παρασκευή από τις 12:00 πμ μέχρι τις 20:00 μμ.

Κόστος Σεμιναρίου-Εργαστηρίου: 100 ευρώ. Παρέχεται έκπτωση 20% στους σπουδαστές του ΔΔΕΕΨΥ


Βασιλική Βενέτη, Post M.A.
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, "Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας"

Η Σημασία της Ανάστασης στην Ζωή μας!

Αν και ο εορτασμός του Πάσχα συνέβαινε πολλά χρόνια πριν την γέννηση του Θεανθρώπου, γιορτάζοντας την απελευθέρωση των Εβραίων από την Αιγυπτιακή δουλεία ωστόσο, στη συνέχεια της ιστορίας καθιερώθηκε από τους Χριστιανούς για την απόδοση τιμών στην θυσία, τον θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού. 

Είναι αλήθεια ότι το Χριστιανικό Πάσχα αποτελεί την πιο σημαντική γιορτή του εκκλησιαστικού έτους με τον εορτασμό του να ορίζεται κάθε πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.

Στην διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, κάποιοι άνθρωποι ακολουθούν με ευλάβεια τις κατανυκτικές λειτουργίες εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο την αγάπη και την πίστη τους στον πόνο του Θανάτου και στο θαύμα της Ανάστασης.

Θεωρείται ίσως η ιερότερη γιορτή των απανταχού Χριστιανών αφού στην πραγματικότητα εκφράζει την πεποίθηση για την ύπαρξη ζωής μετά θάνατο. Άποψη η οποία αντιτίθεται στην ανησυχία που καταβάλει κάθε άνθρωπο μπροστά στην συνειδητοποίηση της ολοκλήρωσης του κύκλου της ζωής.

Όμως πέρα από την θρησκευτική θεώρηση του φαινομένου της Ανάστασης του Υιού του Θεού, η γιορτή του Πάσχα αποτελεί μια δυνατή εμπειρία, συμβολίζοντας την αναγέννηση μέσα από τον θάνατο και την συνέχεια μετά το τέλος ή την απώλεια των φυσικών, συναισθηματικών και υλικών καταστάσεων που συμβαίνουν στην ζωή των ανθρώπων.

Άλλωστε κάθε ένας από εμάς έχει ζήσει μικρές ή μεγάλες απώλειες. Ο απρόσμενος και άδικος χαμός ενός αγαπημένου, ο χωρισμός, ο τερματισμός μιας επαγγελματικής συνεργασίας, η απομάκρυνση σε μια φιλική σχέση, η φθορά ενός αντικειμένου είναι συνθήκες που έχουν κοστίσει επιδρώντας αρνητικά στην διάθεση μας.

Πόσο δύσκολα περάσαμε το διάστημα μετά το τραγικό γεγονός, πόσο ανούσια ήταν όλα γύρω μας, πόσο πολύ πονέσαμε όταν συνειδητοποιήσαμε ότι μείναμε μόνοι και πόσο αδύναμοι νιώσαμε όταν αντιληφθήκαμε ότι δεν μπορούσαμε να διαχειρισθούμε αυτό που είχε συμβεί.

Η οδύνη που βιώσαμε ήταν τόσο έντονη που προς στιγμή σκεφτήκαμε ότι ποτέ πια δεν θα καταφέρναμε να ξεπεράσουμε το μαρτύριο μας. Και πιθανόν πολλές φορές να αναλογιστήκαμε τι κακό έχουμε κάνει και βρεθήκαμε σε τούτο τον Γολγοθά κουβαλώντας τον βαρύ σταυρό.

Και ενώ όλα γύρω ήταν μονότονα, ξαφνικά μια μικρή αχτίδα ζωής άρχισε να δίνει πνοή σε ότι φαινόταν να αργοπεθαίνει. Σταδιακά όσα είχαν χάσει το νόημα τους αποκτούσαν πάλι ενδιαφέρον και εμείς επιστρέφαμε με τον δικό μας ρυθμό στην ζωή που δεν σταμάτησε λεπτό να προχωρά.

Και ολοένα πιο δυνατοί και σίγουροι για τον εαυτό μας, αρχίσαμε να παρατηρούμε με περισσότερη ψυχραιμία την δυσκολία που είχε προκύψει στο δρόμο μας. Ήταν πραγματικά επίπονη αλλά, κάπου ανάμεσα στον πόνο και στην ψυχική ανάρρωση, φαίνεται να υπήρχαν πολλά θετικά σημεία τα οποία ενίσχυσαν την προσπάθεια μας.  

Βαδίζοντας πια μακριά και εκτιμώντας αντικειμενικά εκείνα που μας ταλαιπώρησαν ψυχικά είμαστε σε θέση να υπερασπιστούμε με βεβαιότητα ότι κάθε απώλεια ταυτίζεται με έναν μικρό θάνατο. Και κάθε θάνατος έχει σαφώς δυσάρεστες συνέπειες. Όμως, την στιγμή που μια συνθήκη ολοκληρώνεται, μια άλλη έρχεται να πάρει την θέση της, όχι συμπληρώνοντας το κενό της αφού, οτιδήποτε περάσει από δίπλα μας είναι αναντικατάστατο αλλά, προσφέροντας το έδαφος που απαιτείται ώστε να οδηγηθούμε στον τελικό προορισμό μας.

Καθώς λοιπόν εισερχόμαστε στο νέο που αρχίζει, νιώθουμε πιο έμπειροι και ταυτόχρονα, ευγνώμονες για τα θετικά μα περισσότερο για τα αρνητικά που συναντήσαμε στην πορεία μας.

Γιατί αποδεικνύεται ότι τα χαρμόσυνα γεγονότα πλημμυρίζουν με ευχάριστα συναισθήματα την ψυχή μας αλλά, οι δυσκολίες είναι αυτές που μας δυναμώνουν ψυχικά.

Και μπορεί κάθε θάνατος να σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και ότι ακόμα συνεπάγεται αλλά, εκ των υστέρων, θα φανεί ότι με δυνατή θέληση καταφέρνουμε να επιβιώσουμε θάβοντας συνειδητά κάθε λεπτομέρεια του γεγονότος. Και αργότερα, όταν πια οι πληγές μας θα έχουν κλείσει, θα είναι εύκολο να επιστρέψουμε νοερά στις καταστάσεις που πονέσαμε και αναζητώντας τα χαρακτηριστικά του θρήνου να αντιληφθούμε την απουσία τους.

Σαν την αίσθηση που αφήνει το ζωοφόρο πνεύμα της Ανάστασης!

Βασιλική Βενέτη, Post M.A.

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»              

Έλεγχος: Ανθρώπινη Υπέρβαση ή Καταστροφική Επιθυμία;

Πόσο ασφαλείς θα νιώθαμε αν γνωρίζαμε τι πρόκειται να συμβεί κάθε στιγμή στο υπόλοιπο της ζωής μας. Και πόσο πιο σίγουροι θα ήμασταν αν είχαμε την πολυτέλεια να ελέγχαμε ώστε να κατευθύναμε εκεί που θέλουμε οτιδήποτε εμφανιζόταν στο δρόμο μας.

 

Έλεγχος, μια συνθήκη που πολλοί άνθρωποι θέλουν να έχουν στην ζωή τους αφ ενός, γιατί ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες αρνητικών εξελίξεων και αφ ετέρου, επειδή προσφέρει την αίσθηση της κυριαρχίας σε ανθρώπους ή καταστάσεις.

Ωστόσο, η επιθυμία για τον έλεγχο δεν αφορά μόνο στο περιβάλλον του ατόμου αλλά αρκετές φορές, παρατηρείται η άσκηση ελέγχου στον ίδιο τον άνθρωπο με μια λιγότερο απαιτητική μορφή, εκείνης του αυτοελέγχου.

Ως αυτοέλεγχο ορίζουμε την επιθυμία του ανθρώπου να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τις συναισθηματικές, νοητικές, συμπεριφορικές, οργανικές και ψυχολογικές αντιδράσεις του. Σαν να καθοδηγούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας σε συγκεκριμένες εκφράσεις.

Ο αυτοέλεγχος χαρακτηρίζεται ως πλεονέκτημα και είναι το στοιχείο της ανθρώπινης φύσης που θεωρείται απαραίτητο για την συμμετοχή του ανθρώπου στα κοινωνικά σύνολα. Θέλει όμως αρκετή δύναμη και τόλμη ώστε κάποιος να «επιβληθεί» στον εαυτό του ιδιαίτερα αν οι επιθυμίες ανεξάρτητα από το περιεχόμενο τους είναι έντονες και πεισματικές.

Βέβαια, αν πιστέψουμε στις δυνατότητες της ανθρώπινης υπόστασης, θα υποστηρίξουμε ότι η εδραίωση κάποιων συνθηκών μπορεί να είναι δύσκολη αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι ακατόρθωτη αρκεί, ο άνθρωπος να κινείται προς την απόκτηση όσων επιθυμεί με όποια μέσα είναι δυνατά να τον οδηγήσουν στους στόχους του.

Και αν λάβουμε υπόψη τα πορίσματα των ερευνών θα υποστηρίξουμε ότι ένα από τα «καλά» της επιτυχημένης ψυχοθεραπείας είναι η ενίσχυση του αυτοελέγχου του ατόμου. Υπό αυτήν την έννοια, ίσως ενισχύεται η άποψη της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας η οποία πρεσβεύει ότι η αναδιαμόρφωση του τρόπου σκέψης μπορεί να επιφέρει σημαντικές διαφοροποιήσεις στις συναισθηματικές και συμπεριφορικές εκδηλώσεις του θεραπευόμενου.

Άρα θα λέγαμε ότι ένας αποτελεσματικός τρόπος επίτευξης του αυτοελέγχου είναι η χρήση της νοητικής διαδικασίας η οποία σε πολλές περιπτώσεις αποδεικνύεται ότι είναι ικανή να επιτρέψει ή να αποτρέψει οποιαδήποτε αντίδραση θα μπορούσε να καταστεί «καταστροφική» τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον του.

Αντίθετα, όταν ο άνθρωπος θέλει να ελέγχει τα πάντα στην ζωή του δημιουργεί άθελα του επίπονες καταστάσεις αρχικά στον ίδιο αλλά και κατ’ επέκταση στους άλλους ανθρώπους. Συνήθως, θέλουμε να ασκήσουμε έλεγχο σε όσα αρνητικά πιστεύουμε ότι θα συμβούν και μοιραία θα μας ζημιώσουν. 

Η ανάγκη για έλεγχο συχνά αναγνωρίζεται ως μια από τις βασικότερες αιτίες άγχους η οποία επιδρά αρνητικά στην ψυχική ηρεμία των ανθρώπων. Αφού και μόνο η πεποίθηση ότι χρειάζεται να καταβάλλουμε οποία προσπάθεια για να καταφέρουμε ή να αποφύγουμε ότι θεωρούμε πως θα συμβεί, κουράζει αφόρητα τόσο ψυχικά αλλά και σωματικά εκείνον που προσπαθεί.

Άλλωστε, αρκετές φορές αποδεικνύεται μεταγενέστερα ότι πολλά από όσα πιστεύαμε ότι θα γίνουν, όχι μόνο δεν συνέβησαν αλλά, τα γεγονότα που προέκυψαν ήταν τελείως διαφορετικά από τις αρχικές ανησυχίες μας.

Ωστόσο, η βαθύτερη και ασυνείδητη ψυχική αιτία ενεργοποίησης της άσκησης του ελέγχου οφείλεται κυρίως στο πανανθρώπινο φόβο του θανάτου. Όσο εξοικειωμένοι και αν είμαστε με την ιδέα ότι κάποια στιγμή θα πάψουμε να ζούμε ίσως, η σκέψη ότι θα πεθάνουμε να δρα ενισχυτικά αυξάνοντας σημαντικά την επιθυμία μας για ζωή άρα και τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε παράγοντα δύναται να καταλήξει στο ανεπιθύμητο γεγονός.

Και ίσως δεν είναι τυχαία η συνειδητοποίηση ότι οι άνθρωποι επιλέγουν τις συμπεριφορές ελέγχου σε καταστάσεις που συμβολίζουν ή θυμίζουν το τέλος.

Βέβαια, για να προχωρήσουμε σε οποιαδήποτε ανθρώπινη αντίδραση, οργανική και ψυχολογική, απαιτούνται κάποιες προϋποθέσεις. Φυσικά, θα τονίσουμε την σημασία της γενετικής προδιάθεσης. Κάθε ανθρώπινη έκφραση στηρίζεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό στο βιολογικό υπόβαθρο του ατόμου. Οπότε όσο πιο συχνή είναι μια αντίδραση σε ένα οικογενειακό σύστημα τόσες πιθανότητες υπάρχουν ώστε να εκδηλωθούν ανάλογες εκφράσεις από τους ανθρώπους που θα προστεθούν γενετικά στο περιβάλλον.

Όμως για να υιοθετηθεί μια αντίδραση χρειάζεται να υπάρχουν τα κατάλληλα ερεθίσματα. Συνήθως, ψυχολογικές συνθήκες όπως είναι οι εμπειρίες, οι περιβαλλοντικές επιδράσεις, η μίμηση, η μάθηση αποτελούν πολύ καλούς εγκλητικούς παράγοντες ανάλογων στάσεων.

Μα πάνω από όλα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η προσωπικότητα του ατόμου η οποία στηρίζεται σε καθορισμένες δομές. Άρα όσο πιο επιρρεπής ψυχικά είναι ένας άνθρωπος τόσο πιο εύκολα θα απαντήσει με συγκεκριμένες στάσεις σε ειδικές καταστάσεις.

Σαφώς και είναι ωφέλιμο για την ατομική εξέλιξη των ανθρώπων να προσπαθούν για το καλύτερο δυνατό ελέγχοντας διαχειριστικά τα πιθανά σενάρια ανατροπής των μελλοντικών συγκυριών.

Από την άλλη πλευρά, εξίσου αποδοτικό και ίσως περισσότερο, είναι η αποδοχή των γεγονότων όπως προκύπτουν στην ζωή μας αλλά και κάθε ανθρώπινη παρέμβαση για την βελτίωση των συνθηκών που προκαλούν ανισορροπία στην ψυχολογική και οργανική μας φύση.

Γιατί για ακόμη μια φορά θα φανεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις, οι άνθρωποι προσπαθούν με πολύ ή λίγο κόπο να επιφέρουν τις επιθυμητές σταθερές στην δική τους πραγματικότητα.

Και ενώ όλα φαίνεται να οδεύουν προς την «ασφαλής» κατεύθυνση ξαφνικά, ένα απρόβλεπτο γεγονός, μια μικρή λεπτομέρεια, μια διαφορετική κίνηση, είναι ικανά να αλλάξουν την προκαθορισμένη συνέχεια και να ενισχύσουν την άποψη ότι τελικά δεν είναι η ελεγκτική προσπάθεια των ανθρώπων εκείνη που καθορίζει τις εξελίξεις αλλά… η μαγ(κ)εία της ζωής!

Βασιλική Βενέτη, Post MA
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, «Διεπιστημονικό Δίκτυο Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας»