Συνήθως, νιώθουμε ευτυχισμένοι κάθε φορά που κάτι συναρπαστικό συμβαίνει στην ζωή μας αλλά, για κάποιους λόγους τυχαίνει να προσκολλούμαστε στις αρνητικές εμπειρίες, ίσως γιατί είναι αυτές που θα κλονίσουν και θα επισκιάσουν με μουντά χρώματα την προσωρινή μας ευτυχία. Όχι πως δεν εκτιμούμε ότι ευχάριστα φαίνεται να εξελίσσεται αλλά εστιάζουμε σε ότι δύσκολο συμβαίνει γιατί, οι δυσάρεστες συνθήκες μονοπωλούν το ενδιαφέρον αφού μας καθηλώνουν ψυχικά.
Και μπορεί μια ιδιαίτερη εξέλιξη να επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία όμως, αν το καλοσκεφτούμε ως ανθρώπινα όντα διακρινόμαστε από πολλές ψυχικές αντοχές, γεγονός που μας κινητοποιεί ενδυναμώνοντας την επιθυμία για την άμεση διαχείριση των εμπόδιων που μας ταλαιπωρούν γνωσιακά και συμπεριφορικά.
Και φθάνοντας στα λόγια της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεώρησης η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος ευλόγως θα σκεφτεί αρνητικά όταν εκτίθεται σε δυσάρεστες συνθήκες και, φυσικά θα προβληματιστεί συναισθηματικά τόσο πολύ που θα συμπεριφερθεί δυσλειτουργικά, θα ανακουφιστούμε σκεφτόμενοι πως είναι απόλυτα ανθρώπινο να χάνουμε στην κυριολεξία το έδαφος κάτω από τα πόδια μας όταν κάτι κακό συμβαίνει.
Βέβαια, η οπτική της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας δεν παραμένει στην απαισιόδοξη αλλά αντικειμενική εκτίμηση της πραγματικότητας, προχωρά πολλά βήματα υποστηρίζοντας με τόλμη ότι αν ο άνθρωπος καταφέρει να παρατηρήσει τον διαστρεβλωμένο τρόπο σκέψης τότε θα έχει την δυνατότητα, αμφισβητώντας τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις να αναδιαμορφώσει τα δυσάρεστα συναισθήματα και να υιοθετήσει πιο λειτουργικές συμπεριφορές.
Απλό στην θεωρία, απαιτητικό στην πράξη!
Πραγματικά, δεν είναι εύκολο, ιδιαίτερα όταν η κατάσταση που ζούμε είναι πολύ δύσκολη. Αν όμως λάβουμε υπόψη τα πορίσματα των ερευνών για την αποτελεσματικότητα της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεωρίας, θα διαπιστώσουμε ότι η εκπαίδευση για την αμφισβήτηση και την αναδιαμόρφωση της αρνητικής νοητικής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία συμβάλλει επιτυχημένα στην ομαλή διαχείριση των δυσάρεστων συνθηκών.
Και πέρα από τις τεχνικές αμφισβήτησης που αρχικά εφαρμόζονται αποκλειστικά από τον θεραπευτή, τις οποίες στην συνέχεια ο θεραπευόμενος εξοικειωμένος πια, θα ενσωματώσει στην προσπάθεια αναδιαμόρφωσης του τρόπου σκέψης, υπάρχουν κάποια άλλα μικρά αλλά θαυματουργά μυστικά τα οποία απογειώνουν κυριολεκτικά τον φιλότιμο αγώνα του θεραπευόμενου για την επικράτηση του απέναντι στις αρνητικές σκέψεις.
Αν και ασπαζόμαστε φανατικά τις καίριες αρχές της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεωρίας, κάπου εδώ θα υιοθετήσουμε, για λίγο φυσικά, τις αντιδραστικές απόψεις οι οποίες ασκώντας κριτική υποστηρίζουν ότι μια σκέψη, είναι απλά μια σκέψη που σε καμία περίπτωση, δεν μπορεί να παρατηρηθεί και να μετρηθεί. Υπό αυτή την θεώρηση, ανακύπτει ο προβληματισμός αναφορικά με τις πιθανότητες που υπάρχουν ώστε μια ή πολλές αρνητικές σκέψεις να ελέγξουν την ψυχολογία μας.
Παράλληλα, ας μην ξεχνάμε ότι στην μάχη για την γνωσιακή αναδόμηση των αρνητικών σκέψεων έχουμε σύμμαχο τις συμπεριφορικές τεχνικές οι οποίες αποτελούν τα θαυμαστά εργαλεία μας.
Το μόνο που χρειάζεται είναι να στρέψουμε την προσοχή στον εαυτό ώστε να παρατηρήσουμε…..
√ …τις θετικές δραστηριότητες. Άσχετα αν
εκτιθέμαστε σε αρνητικές καταστάσεις, η καθημερινότητα περιλαμβάνει πολλά ευχάριστα
γεγονότα. Ένας όμορφος περίπατος, μια ζεστή συζήτηση, η αγαπημένη μελωδία, ο
δημιουργικός ελεύθερος χρόνος, πιθανόν να είναι κάποιες από τις δραστηριότητες
που μας βοηθούν να χαλαρώσουμε και να δούμε διαφορετικά, ίσως λίγο πιο θετικά,
όσα συμβαίνουν.
√ … τις δύσκολες δραστηριότητες που καταφέρνουμε
να ολοκληρώσουμε. Πόσο απαιτητική μπορεί να φαντάζει η διεκπεραίωση μιας
δύσκολης δραστηριότητας ιδιαίτερα όταν όλα γύρω εξελίσσονται δυσάρεστα. Και
πόσο όμορφα θα αισθανθούμε όταν συνειδητοποιήσουμε πως τελικά, παρ όλες τις
αντίξοες συνθήκες καλύψαμε την συγκεκριμένη απαίτηση επιβραβεύοντας εμάς για το
καθόλου εύκολο αποτέλεσμα. √ … τα μικρά θαύματα. Συνεχώς συμβαίνουν γεγονότα τα οποία δεν περιμέναμε ποτέ να ζήσουμε. Μικρές και μεγάλες εκπλήξεις. Μία απρόοπτη αλλά ευχάριστη εξέλιξη, η ξαφνική συνάντηση με έναν άνθρωπο που είχαμε χρόνια να δούμε, μία προσωπική συμφωνία. Πολλές αφορμές που μας ενισχύουν να αντιληφθούμε ότι μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες αλλά κάπου μέσα σε αυτές, ξεπροβάλλουν αρκετές ευχάριστες εμπειρίες που αξίζει να χαρακτηριστούν ως τα προσωπικά μας θαύματα.
√ … τον εσωτερικό διάλογο. Η στιγμή που «τα
λέμε» με τον εαυτό μας θεωρείται αν όχι ιερή, τότε σίγουρα σπουδαία! Είναι
λοιπόν ωφέλιμο παρατηρώντας τις σκέψεις μας να αξιολογούμε αντικειμενικά, όσο
μπορεί να γίνει, το περιεχόμενο αυτών. Και βέβαια είναι απαραίτητο στα σημεία
που κατανοούμε ότι οι σκέψεις είναι κάτι παραπάνω από αρνητικές, με την
παράθεση απτών επιχειρημάτων να καταλήγουμε στην αναδιαμόρφωση τους. Το
μεγαλείο της Γνωσιακής Θεραπείας!
√… την ευγνωμοσύνη για τα «αγαθά» που
διαθέτουμε. Όπως αναφέρθηκε
όταν βιώνουμε αρνητικές καταστάσεις, είναι ανθρώπινο να νιώθουμε δυσάρεστα και
να πιστεύουμε πως τα πάντα στην ζωή μας είναι ανούσια. Στην πραγματικότητα όμως,
έχουμε όλα τα καλά που απαιτούνται ώστε να διαγράψουμε την δική μας ξεχωριστή
πορεία στον χρόνο. Αν καταφέρουμε να εκτιμήσουμε αυτά τότε, η εξέλιξη μας σαφώς
δεν θα είναι στρωμένη με ροδοπέταλα αλλά, θα διακρίνεται από δυναμισμό και
θέληση για ατομική πρόοδο.
√ … την απέραντη αγάπη για τον εαυτό μας. Μπορεί
οι άλλοι άνθρωποι να πιστεύουν οτιδήποτε αρνητικό για εμάς και, πιθανόν κάποιες
στιγμές να συμφωνούμε με την άποψη τους κυρίως όταν όλα γύρω είναι δύσκολα.
Όμως, κατά βάθος ξέρουμε πως δεν είναι αλήθεια αφού γνωρίζουμε καλά ότι, κάθε
άνθρωπος διακρίνεται από μοναδικές εκφράσεις και εντυπωσιακές αντιδράσεις σε
ειδικές συνθήκες. Είναι τα χαρακτηριστικά άλλωστε που διαχωρίζουν την
μοναδικότητα της ανθρώπινης οντότητας καθιστώντας αυτή σεβαστή.
Η αγάπη και
ο σεβασμός στον εαυτό είναι ίσως το μοναδικό όπλο που διαθέτουμε στην μάχη που καλούμαστε
να δώσουμε ενάντια στις αντιξοότητες. Αν λοιπόν αγαπάμε και εκφράζουμε τον
σεβασμό σε εμάς με κάθε τρόπο, διαμορφώνουμε ολοένα πιο θετική άποψη για την
ξεχωριστή προσωπικότητα μας. Και είναι αλήθεια ότι αν έχουμε τον εαυτό σταθερά δίπλα μας τότε, δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε, να σκεφτόμαστε αρνητικά, να συμπεριφερόμαστε δυσλειτουργικά. Αντιθέτως, έχουμε ως καλύτερο σύμμαχο, εκείνον τον άνθρωπο που με αγάπη θα πιάσει το χέρι μας και θα μας οδηγήσει στο μάτι του κυκλώνα.
Εκεί που όλα είναι ήρεμα όταν, η καταστροφή είναι αισθητή στο περιβάλλον. Και εμείς όντας γαλήνιοι, με ψυχραιμία θα είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε οτιδήποτε διαταράσσει την ησυχία.
Και αν ο εσωτερικός διάλογος περιγράφει την μεγαλοπρέπεια της Γνωσιακής Θεραπείας, η ψύχραιμη διαχείριση των αρνητικών καταστάσεων καθορίζει με σαφήνεια την ανωτερότητα της ανθρώπινης θέλησης για την εδραίωση μιας ισορροπημένης ψυχικής αντίδρασης στα αρνητικά ερεθίσματα που προκλητικά σαν τις Σειρήνες προσπαθούν να μας παρασύρουν!
Και αν το μελωδικό άσμα των πανέμορφων Σειρήνων μας δελεάζει, εμείς πιστοί ταξιδευτές ακολουθούμε με ευλάβεια τις συμβουλές του Οδυσσέα που για μια φορά ακόμα θα μας οδηγήσει με σύνεση και ασφάλεια στον προορισμό μας…. στην δική μας Ιθάκη!
Βασιλική Βενέτη, Post M.A.
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Υπεύθυνη του ΔΔΕΕΨΥ
