Για την Ψυχική Υγεία!

Τα τελευταία χρόνια τη δέκατη μέρα του μήνα Οκτωβρίου έχουμε συνηθίσει να πληροφορούμαστε από τους ειδικούς και όχι μόνο, για θέματα που άπτονται στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Όχι τυχαία, αφ ενός, γιατί η συγκεκριμένη μέρα έχει καθιερωθεί παγκοσμίως για την εξύμνηση της ψυχικής υγείας και, αφ ετέρου γιατί, δυστυχώς ή ευτυχώς, όσο ο καιρός περνά η ανάγκη για πληροφόρηση αυξάνεται αφού, συνεχώς «ξεπηδούν» ανθρώπινες αντιδράσεις που χρήζουν ανάλογης περίθαλψης.

Και κάθε χρόνο λοιπόν, αυτή την ημέρα, θα ακούσουμε να μιλούν για την έννοια της ψυχικής υγείας, τις ψυχολογικές αντιδράσεις, τις ψυχικές διαταραχές, τις προσπάθειες υποστήριξης των ανθρώπων που πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια και γενικότερα, για την συμβολή της ψυχικής υγείας στην ισορροπημένη ζωή των ανθρώπων.

Συνεπώς, είναι αναμενόμενο να ακούσουμε τα πάντα τόσο από τους επιστήμονες που κατέχουν άρτια ότι απαιτείται για να στηρίξουν μια σωστή ενημέρωση αλλά και, από τους ανθρώπους που προσφέρουν πληροφορίες με τον δικό τους τρόπο θέλοντας να αφυπνίσουν τον πληθυσμό ή και να τον ενισχύσουν ώστε να αναζητήσει περισσότερες πηγές για μια καλύτερη πληροφόρηση επί του θέματος.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι η ευαισθητοποίηση του κοινού σε όποιο θέμα είναι απαραίτητη, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για πτυχές που αφορούν την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση, η αναγκαιότητα είναι μεγίστη αφού, διατηρούμε κάθε δικαίωμα να αναγνωρίζουμε και να αποδεχόμαστε οποιαδήποτε αντίδραση μας.

Αν και υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός στους παράγοντες που διαμορφώνουν την σωματική και την ψυχική υγεία, η ανθρώπινη φύση δεν μπορεί να σταθεί ολικά χωρίς την προϋπόθεση της ισορροπημένης, όσο είναι δυνατό, αλληλεπίδρασης των δύο. Δηλαδή, αν οργανικά νιώθουμε και είμαστε υγιείς τότε, η ψυχολογική διάθεση θα είναι ανάλογη αλλά και το αντίστροφο, δηλαδή, αν η ψυχολογία μας χαρακτηρίζεται από θετικές εκφράσεις τότε, η σωματική μας κατάσταση θα είναι λειτουργική.

Βέβαια, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη ότι, όλοι οι άνθρωποι φέρουμε γενετικά την πιθανότητα να νοσήσουμε είτε από οργανικές ασθένειες είτε από ψυχικές διαταραχές. Αν θα εκδηλωθεί κάποια από τις δύο πιθανότητες ή και οι δύο, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Για να ασθενήσουμε από κάποια σωματική νόσο χρειάζεται να υπάρξουν συγκεκριμένες οργανικές δυσλειτουργίες ενώ, στην περίπτωση μιας ψυχικής διαταραχής, οι μη ισορροπημένες εγκεφαλικές λειτουργίες καθώς και τα ασταθή δομικά στοιχεία σε επίπεδο προσωπικότητας είναι κάποιες από τις αιτίες που θα πυροδοτήσουν την εκδήλωση μιας διαταραχής. Και αν το εξετάσουμε ποσοστιαία, τα ερευνητικά συμπεράσματα δίνουν ισόποσες πιθανότητες εκδήλωσης τόσο των σωματικών όσο και των ψυχικών ασθενειών. Εκείνο που κάνει την διαφορά είναι το είδος του εγκλητικού παράγοντα που εκδηλώνει την νόσο.

Είναι σαφές πως οτιδήποτε συμβαίνει απαιτεί μια αφορμή. Για την εκδήλωση των ψυχικών διαταραχών, η υποκειμενική ερμηνεία των σοβαρών γεγονότων προσφέρει μία από τις καλύτερες προοπτικές για την πυροδότηση των συμπτωμάτων. Ο τρόπος με τον οποίο θα ερμηνεύσουμε τα γεγονότα είναι αποτέλεσμα των πρώιμων εμπειριών αλλά και των βασικών χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που διαθέτουμε. Με λίγα λόγια, αν φέρουμε δυνατά δομικά στοιχεία τότε μπορούμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά οποιοδήποτε έντονο γεγονός. Αν πάλι κάποιες πτυχές της προσωπικότητας μας είναι αδύναμες τότε, είναι πολύ εύκολο όποιο γεγονός να μας παρασύρει σε ένα κυκεώνα.

Παράλληλα, χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι ακόμα και η πιο δυνατή προσωπικότητα φέρει τα πλέον τρωτά σημεία της. Άρα, είναι σίγουρο ότι θα συμβούν γεγονότα τα οποία στην κυριολεξία θα συντρίψουν το είναι μας. Είναι αυτές οι στιγμές που συνειδητοποιούμε ότι πάνω από όλα είμαστε άνθρωποι με ευάλωτα σημεία τα οποία αν αξιοποιήσουν κατάλληλα, θα καταφέρουμε να διαχειριστούμε ακόμα και τις πιο δύσκολες καταστάσεις.

Και αν λάβουμε υπόψη ότι τίποτε δεν προσφέρεται με ευκολία στην ζωή μας αλλά, για οτιδήποτε επιθυμούμε, χρειάζεται να καταβάλλουμε ειδική προσπάθεια. Ομοίως, και στην ψυχική υγεία, η σταθερή προσπάθεια διαχείρισης όποιων θεμάτων θα συμβάλλει ενισχυτικά στην αύξηση της ανθρώπινης λειτουργικότητας.

Γιατί η αλήθεια είναι πως η ζωή δεν είναι εύκολη υπόθεση! Αντιθέτως, η ζωή είναι ένα διασκεδαστικό ταξίδι μέσα στο χρόνο με πολλούς εύκολους ή δύσκολους σταθμούς. Με πλούσιες εμπειρίες που θα διαμορφώσουν μια μοναδική πορεία την οποία φέρνοντας στο μυαλό μας λίγο πριν το τελικό προορισμό, με βεβαιότητα να πούμε ότι όσα με δυσκολία ή ευκολία αντιμετωπίστηκαν ήταν αυτά που διαμόρφωσαν τις προϋποθέσεις ενός συναρπαστικού ταξιδιού.

Βασιλική Βενέτη Post MA

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Επιστημονική Υπεύθυνη του ΔΔΕΕΨΥ                           

Η Αυτοκτονική Συμπεριφορά

Έρευνες έχουν δείξει ότι η αυτοκτονική συμπεριφορά είναι η όγδοη κύρια αιτία θανάτου στους άνδρες και η δεκάτη έκτη στις γυναίκες ενώ αποτελεί την τρίτη κυριότερη αιτία θανάτου για τα άτομα ηλικίας 10-24 ετών. Πιο συγκεκριμένα, καταγράφονται περίπου ένα εκατομμύριο επιτυχημένες προσπάθειες αυτοκτονίας και σημειώνονται 20 ως 30 εκατομμύρια απόπειρες αυτοκτονίας ετησίως σε όλο τον κόσμο. Βέβαια ο πραγματικός αριθμός αυτοκτονιών είναι πολύ μεγαλύτερος αφού πολλοί αυτοκτονικοί θάνατοι έχουν καταγραφεί ως ατυχήματα.

Όποια και να είναι τα πορίσματα των ερευνών, είναι γεγονός ότι η απόπειρα ή η αυτοκτονία αποτελεί μια από τις πλέον δυσάρεστες καταστάσεις τόσο στην ζωή του αυτόχειρα όσο και στην ψυχολογία των ανθρώπων που τον περιβάλλουν. Οι συνέπειες είναι καταστροφικές για όλους. Αφ ενός, ο άνθρωπος αφαιρεί την ζωή του και αφ ετέρου το ψυχικό κόστος για εκείνους που μένουν πίσω είναι δυσβάσταχτο. Οι άνθρωποι που βιώσαν την απώλεια ενός αγαπημένου λόγω αυτοκτονίας καλούνται να διαχειριστούν αντιδράσεις περιπλεγμένου πένθους αφού η απώλεια είναι τόσο ξαφνική και τραγική. Συχνά, αρνούνται ή κρύβουν την αιτία του θανάτου, αναρωτιούνται αν θα μπορούσαν να εμποδίσουν το γεγονός, κατηγορούν τους εαυτούς τους για τα θέματα που προηγήθηκαν της αυτοκτονίας, διακατέχονται από αίσθημα απόρριψης και θεωρούν ότι στιγματίζονται από τους άλλους. Επίσης, εκδηλώνουν μια σειρά από αντικρουόμενα συναισθήματα για τον θανόντα νιώθοντας έντονο συναισθηματικό πόνο και θλίψη για την απώλεια, ανημποριά για την αδυναμία πρόληψης του γεγονότος, έντονη λαχτάρα, συγκίνηση και θυμό για τον αυτόχειρα, αλλά και επίμονες σκέψεις που αφορούν την απώλεια, συμπεριφορές απομόνωσης και απόσυρσης, απώλεια της ευχαρίστησης και του ενδιαφέροντος για όλες τις καθημερινές δραστηριότητες, δυσκολίες στον ύπνο και αλλαγή στον τρόπο διατροφής ενώ, σε κάποιες περιπτώσεις, αναφέρεται αυτοκτονικός ιδεασμός ο οποίος εκφράζεται με την επιθυμία να συναντήσουν τον θανόντα. Ψυχολογικές αντιδράσεις οι οποίες είναι απολύτως αναμενόμενες αφού ο πενθώντας νιώθει ταυτόχρονα θύμα και δράστης της μοιραίας πράξης.

Αν και οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι αυτοκτονούν είναι πολύπλευροι και περίπλοκοι, υπάρχουν κάποιες κοινές παρατηρήσεις που μπορούν να καθορίσουν τις πιθανές αιτίες. Πολλά αυτοκτονικά επεισόδια έχουν σημειωθεί στα πλαίσια ψυχικής διαταραχής. Συνήθως, παρατηρούμε αυτοκτονικές συμπεριφορές όταν ο άνθρωπος υποφέρει από κάποια διαταραχή διάθεσης όπως είναι η κατάθλιψη και η διπολική διαταραχή, από ορισμένες διαταραχές προσωπικότητας όπως είναι η οριακή-μεταιχμιακή διαταραχή της προσωπικότητας, από ψυχωσικές διαταραχές όπως είναι η σχιζοφρένεια, από διαταραχές πρόσληψης τροφής όπως είναι η νευρική ανορεξία και από διαταραχές εξάρτησης ψυχότροπων ουσιών. Επίσης, αυτοκτονικές συμπεριφορές έχουν αναφερθεί σε διάστημα μιας εβδομάδας μετά από νοσηλεία σε ψυχιατρικό πλαίσιο και εφόσον ο άνθρωπος δεν ακολούθησε τις απαραίτητες συμβουλές καθώς και σε καταστάσεις ξαφνικής αλλαγής της διάθεσης χωρίς να υπάρχει αντικειμενική αιτία.

Πρόσθετα, σημαντικοί εγκλητικοί παράγοντες της αυτοκτονικής συμπεριφοράς θεωρούνται τα έντονα και τραυματικά γεγονότα, οι σοβαρές απώλειες, ο χωρισμός, η οικογενειακή κατάσταση, η ανεργία, το χαμηλό εισόδημα, η ηλικία, το φύλο, η φυλή, η χρήση τοξικών ουσιών, η σωματική, σεξουαλική και συναισθηματική κακοποίηση, οι προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας και το οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονιών.

Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί άνθρωποι που προχωρούν σε απόπειρα αυτοκτονίας δεν αναφέρουν τις προθέσεις τους στους άλλους και ακόμα περισσότερο στον ειδικό που συνεργάζονται. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν κάποιες προειδοποιητικές ενδείξεις που μας βοηθούν να αντιληφθούμε πότε ένας άνθρωπος σκοπεύει να βλάψει τον εαυτό του οι οποίες περιλαμβάνουν την ξαφνική αλλαγή στην διάθεση, την ανεξήγητα ήρεμη συναισθηματική έκφραση, την τακτοποίηση πρακτικών και συναισθηματικών εκκρεμοτήτων, τις αποχαιρετιστήριες επισκέψεις σε προσφιλή άτομα, την σύνταξη της διαθήκης, την αγορά των μέσων για την αυτοκτονία, την συγγραφή αποχαιρετιστήριων επιστολών ή γραμμάτων αυτοκτονίας.

Και αν ο άνθρωπος τυχαίνει να συνεργάζεται με κάποιον ειδικό, εκείνος οφείλει να αξιολογήσει σημαντικά την εμφάνιση, το είδος και την ένταση των συμπτωμάτων της ψυχικής διαταραχής ώστε να τον παραπέμψει άμεσα στο πλέον κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο ώστε να αποτραπεί οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη.

Τηλέφωνα Άμεσης Παρέμβασης:
Κλίμακα-Ελλάδα: 1018
European Emergency Number: 112



Βασιλική Γ. Βενέτη, Post MA

Επιστημονική Υπεύθυνη ΔΔΕΕΨΥ® Ελλάδα

Υπεύθυνη Διεύθυνσης Veneti CPT Services Ltd Κύπρος