Ο Θυμός!

Ποτέ ήταν η τελευταία φορά που φωνάξατε υποστηρίζοντας ότι έχετε απόλυτο δίκιο, που παραπονεθήκατε ότι δεν σας καταλαβαίνουν ποτέ, που φθάσατε εκτός εαυτού και τσακωθήκατε; Δυστυχώς ή ευτυχώς, όλοι έχουμε νιώσει θυμωμένοι αρκετές φορές στην ζωή μας. Και είναι απολύτως φυσιολογικό αφού ο θυμός είναι ένα από τα πολλά ανθρώπινα συναισθήματα, ικανό να εκφράσει την αντίδραση σε μια κατάσταση που νιώθουμε προσβολή ή αδικία και προσπαθούμε να αποκαταστήσουμε με ανταπόδινες συμπεριφορές.

Είναι αλήθεια ότι ο θυμός αποτελεί ένα δυσάρεστο συναίσθημα το οποίο εκτός από τις ακραίες εκδηλώσεις συνοδεύεται από πολλές σωματικές αντιδράσεις όπως η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, του καρδιακού παλμού, του ρυθμού της αναπνοής, της εφίδρωσης, της μυϊκής τάσης, της αδρεναλίνης και της νοραδρεναλίνης, ορμόνης του άγχους.

Ενώ λίγο παραπέρα οι ειδικοί θα υποστηρίξουν ότι ο θυμός περιγράφει την μορφή της απόκρισης των ανθρώπων για την αντιμετώπιση των απειλών που διαχωρίζεται σε συγκεκριμένους τύπους. Οπότε θα παρατηρήσουμε την «βιαστική και ξαφνική οργή» δηλαδή την αντίδραση μας όταν αντιληφθούμε ότι βασανιζόμαστε ή ότι έχουμε παγιδευτεί, και την «πάγια και εσκεμμένη οργή» ή την εκδήλωση θυμού όταν νιώσουμε ότι οι άλλοι μας βλάπτουν σκοπίμως και μας κακομεταχειρίζονται αδίκως.

Αλλά και τον παθητικό θυμό κατά τον οποίο το άτομο χαρακτηρίζεται από αυτομομφή, αυτοθυσία, απάθεια, μυστικοπαθής συμπεριφορά και ψυχολογική χειραγώγηση εκείνων που τον ζημίωσαν χωρίς εμφανείς κινήσεις. Καθώς και τον επιθετικό θυμό όπου το άτομο εκφράζει λεκτικά αλλά και συμπεριφορικά την αδικία μέσω απειλών, σωματικής βίας, εκφοβισμού, εκδίκησης και υλικής βλάβης των άλλων.

Βέβαια πέρα από τις φυσιολογικές αποκρίσεις και τις ψυχολογικές αντιδράσεις, η εξωτερική έκφραση του θυμού περιγράφεται κυρίως από τις εκφράσεις του προσώπου, τις κινήσεις του σώματος και την απώλεια της αυτοκυριαρχίας.

Οι αιτίες πρόκλησης και εκδήλωσης του θυμού είναι ποικίλες. Ευλόγως θα θυμώσουμε όταν φοβόμαστε, αδικούμαστε, βασανιζόμαστε, απειλούμαστε. Αλλά και όταν δεν μας σέβονται, δεν μας αγαπούν, δεν αναγνωρίζουν την προσφορά μας και μας μεταχειρίζονται. Όταν οι προσωπικές και φυσιολογικές ανάγκες δεν καλύπτονται και νιώθουμε μόνοι.

Συνεπώς, είναι πολύ εύκολο να θεωρήσουμε κάποιον άλλον υπεύθυνο για την συναισθηματική μας κατάσταση εκτοξεύοντας κατηγορίες και προσπαθώντας με κάθε τρόπο να δικαιώσουμε τον εαυτό μας. Ακόμα και αν η συμπεριφορά των άλλων δεν είναι η πραγματική αιτία καταλήγουμε σε αυτή εξαιτίας της αδυναμίας διατήρησης του αυτοελέγχου και της υποκειμενικής παρατήρησης λόγω του έντονου συναισθηματισμού που βιώνουμε.

Οπότε είναι ιδιαιτέρως ωφέλιμο να διαχειριζόμαστε παραγωγικά τον θυμό μας αποκωδικοποιώντας τα πολλά πρόσωπα του, αναγνωρίζοντας ότι κάθε αντίδραση είναι αποτέλεσμα επιλογής, αναζητώντας εναλλακτικές εξωτερίκευσης του συναισθήματος, ελέγχοντας την ένταση του, ακολουθώντας ένα συστηματικό πρόγραμμα είτε συμμετέχοντας σε ομάδες διαχείρισης θυμού είτε κάνοντας οτιδήποτε ασφαλές μπορεί να λυτρώσει τον θυμωμένο μας εαυτό.

Γιατί είναι γεγονός ότι η υγιής έκφραση του θυμού, μας καθιστά περισσότερο ήρεμους, αισιόδοξους, επικοινωνιακούς ενώ έχει ανυπολόγιστη λειτουργική αξία για την επιβίωση μας.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Νικώντας το Άγχος!

Λαμβάνοντας υπόψη τους έντονους ρυθμούς της καθημερινότητας τους οποίους καλούμαστε να ακολουθησούμε, πολύ εύκολα θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι το άγχος αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα προβληματισμού.

Στην προσπάθεια μας να ορίσουμε το άγχος θα λέγαμε ότι αποτελεί τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε επικείμενο κίνδυνο. Δηλαδή, κάθε φορά που ο εγκέφαλος αντιληφθεί σήματα κινδύνου, το σώμα μας απαντά με καθορισμένες σωματικές αντιδράσεις όπως η ταχυκαρδία, η εφίδρωση, ο πόνος στο στήθος, η γρήγορη αναπνοή. Το άγχος λοιπόν αποτελεί ένα μηχανισμό κινητοποίησης σε καταστάσεις που απαιτούν την άμεση αντίδραση μας δίνοντας τη δυνατοτητα να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους και να προσαρμοστούμε στις θετικές και αρνητικές εξελίξεις της ζωής.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις στις οποίες ο εγκέφαλος δεν εξετάζει αντικειμενικά την ύπαρξη κινδύνου, ή όταν ο κίνδυνος έχει υποχωρήσει, ο εγκέφαλος συνεχίζει να εκτιμά ότι ακόμα υπάρχει και τότε το άγχος βιώνεται ως δυσάρεστο και αρνητικό. Υπό αυτές τις συνθήκες το άγχος χαρακτηρίζεται ως παθολογικό και περιγράφει την υποκειμενική κατάσταση ανησυχίας που νιώθουμε ως απάντηση σε ποικίλες καταστάσεις που δεν περιέχουν κίνδυνο αλλά βιώνουμε ως απειλητικές.

Οι σωματικές αντιδράσεις όπως οι πονοκέφαλοι, η υπέρταση, οι πόνοι στο στήθος, η ξηρότητα του στόματος, οι μυϊκοί και κοιλιακοί πόνοι, ο βήχας, η δύσπνοια και το άσθμα, η αϋπνία, η εφίδρωση, η μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας είναι περισσότερο έντονες ενώ σημειώνουμε την εμφάνιση ψυχολογικών συμπτωμάτων όπως η ευερεθιστότητα, η έλλειψη ενδιαφέροντος για ζωή, το αίσθημα αποτυχίας, η ανησυχία για το μέλλον και οι δυσκολίες στη συγκέντρωση.

Τέλος, παρατηρούμε συγκεκριμένες αντιδράσεις στη συμπεριφορά όπως η επιθετικότητα, η αποφυγή δραστηριοτήτων, η χρήση τοξικών ουσιών, η υπερβολική κατανάλωση τροφής ή η απώλεια όρεξης και η πρόκληση ατυχήματων ως αποτέλεσμα της δυσκολίας στη συγκέντρωση.

Αν οι παραπάνω σωματικές, ψυχολογικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις υπάρχουν χωρίς αντικειμενική αιτία, για μεγάλο χρονικό διάστημα και έχουν αυξανόμενη ένταση, τότε το άτομο αποδιοργανώνεται και το άγχος μετατρέπεται σε γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.


300.02 Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή

Α. Υπερβολικό άγχος και ανησυχία (φοβισμένη προσδοκία) που εμφανίζονται τις περισσότερες ημέρες μιας περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών, για μια σειρά γεγονότων ή δραστηριοτήτων (όπως η εργασία και η σχολική επίδοση).

Β. Το άτομο αισθάνεται ότι είναι δύσκολο να ελέγξει την ανησυχία.

Γ. Το άγχος και η ανησυχία συνδέονται με τρία (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα έξι συμπτώματα (με τουλάχιστον μερικά από αυτά να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών).
Σημείωση: Στα παιδιά απαιτείται μόνο ένα σύμπτωμα.


1. νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή τεντωμένα νεύρα

2. εύκολη κόπωση

3. δυσκολία συγκέντρωσης ή αίσθημα ότι το μυαλό αδειάζει

4. ευεριθιστότητα

5. μυϊκή τάση

6. διαταραχή του ύπνου (δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου ή ανήσυχος, μη ικανοποιητικός ύπνος)

Δ. Ο εστιασμός του άγχους και της ανησυχίας του ατόμου δεν περιορίζεται σε στοιχεία μιας διαταραχής του ‘Αξονα Ι, πχ το άγχος ή η ανησυχία δεν οφείλονται στο ότι θα έχει μια προσβολή πανικού (όπως στη διαταραχή πανικού), ότι θα νιώσει αμήχανα δημόσια (όπως στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή), ότι θα απομακρυνθεί από το σπίτι ή από στενούς συγγενείς (όπως στη διαταραχή άγχους αποχωρισμού), ότι θα βάλει βάρος (όπως στη ψυχογενή ανορεξία), ότι θα έχει πολλαπλά σωματικά ενοχλήματα (όπως στη σωματοποιητική διαταραχή)ή ότι έχει μία σοβαρή ασθένεια (όπως στην υποχονδρίαση), ενώ το άγχος και η ανησυχία δεν εμφανίζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια διαταραχής μετά από τραυματικό στρες.

Ε. Το άγχος, η ανησυχία ή τα σωματικά συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

ΣΤ. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (πχ ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή σε γενική σωματική κατάσταση (πχ υπερθυρεοειδισμός), ενώ δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια μιας διαταραχής της διάθεσης, μιας ψυχωτικής διαταραχής ή μιας διάχυτης αναπτυξιακής διαταραχής.

Αναζητώντας τις αιτίες της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής θα συναντήσουμε τόσο βιολογικούς όσο και ψυχολογικούς παράγοντες καθώς και θέματα που αφορούν την συμπεριφορά αλλά και την προσωπικότητα του ατόμου, ικανά να πυροδοτήσουν την εκδήλωση της ψυχικής διαταραχής. Έτσι λοιπόν σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα μη ισορροπημμένα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών και πιο συγκεκριμένα της σεροτοτίνης, χημικής ουσίας που εκκρύεται από τον εγκέφαλο και επηρεάζει σημαντικά τη διάθεση μας, η υπερλειτουργία του θυροειδή αδένα καθώς και η κληρονομική προδιάθεση της διαταραχής.
Τα έντονα και τραυματικά γεγονότα που βιώνουμε κυρίως κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το μη υγιές οικογενειακό περιβάλλον, ο τρόπος ανατροφής, ο έντονος και απαιτητικός τρόπος ζωής, οι ανικανοποίητες ψυχολογικές και συναισθηματικές ανάγκες μας αλλά και η διάγνωση μιας σοβαρής ασθένειας όπως είναι ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης και η αρτηριακή πίεση. Ενώ, έρευνες έχουν αποδείξει ότι άτομα με συγκεκριμένους τύπους προσωπικότητας είναι πιο επιρρεπή στις αγχώδεις διαταραχές.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι ο λανθασμένος τρόπος διαχείρισης του άγχους καταλήγει σε διαταραχή. Τότε, το άτομο υιοθετεί έναν αρνητικό τρόπο σκέψης που περιέχει το στοιχείο της απειλής για τον ευατό του, τον κόσμο και το μέλλον. Ο αρνητικός τρόπος σκέψης με τη σειρά του αυξάνει το άγχος και το άγχος αυξάνει τις αρνητικές σκέψεις.

Τότε είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο να ενισχύσουμε τον εαυτό ώστε να διαχειριστεί αποτελεσματικά όσα συμβαίνουν. Οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε συγκεκριμένες καταστάσεις δίνοντας το δικαίωμα στον ευατό μας να αισθάνεται άγχος σε αυτές. Σε κάθε προσπάθεια μας, να χαιρόμαστε όταν πραγματοποιούμε τις δραστηριότητες και να μην δίνουμε έμφαση μόνο στο αποτέλεσμα τους. Να παρατηρούμε τον εαυτό μας και να επιβραβεύουμε κάθε επίτευγμα. Να οργανώνουμε τον χρόνο μας με το να προετοιμάζουμε από το προηγούμενο βράδυ το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας. Να εξετάζουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των αποφάσεων και των πράξεων μας. Να εστιαζόμαστε στις θετικές σκέψεις ή να αποδεχόμαστε τις αρνητικές γνωρίζοντας ότι είναι απλώς σκέψεις εντοπίζοντας τα θετικά στοιχεία που τυχόν περιέχουν. Να συνειδητοποιήσουμε ότι τα λάθη μας είναι ευκαιρία μάθησης και όχι αποτέλεσμα προσωπικής αποτυχίας. Να ασκούμαστε σωματικά. Να μην θεωρήσουμε αδυναμία την υποστήριξη από ειδικό όταν νιώθουμε ότι το άγχος είναι έντονο, εμφανίζεται συχνά, επηρεάζει την διάθεση και εμποδίζει την καθημερινότητα μας.

Αντιθέτως, όταν παρατηρούμε ότι κάποιος άνθρωπος από το περιβάλλον μας αντιμετωπίζει αυξημένα επίπεδα άγχους, βοηθά αρκετά να παραμένουμε ψύχραιμοι κάθε φορά που πανικοβάλλεται αλλά και να αναγνωρίζουμε ότι είναι απολύτως φυσιολογικό να αισθάνομαστε και εμείς άγχος κάποιες φορές. Είναι αποτελεσματικό να είμαστε δεκτικοί και υπομονετικοί, να επιβραβεύουμε τα θετικά των πράξεων του αποφεύγοντας να κριτικάρουμε τις αρνητικές πράξεις του και να ρωτάμε τι ακριβώς χρειάζεται όταν νιώθει αγχωμένος. Να διαπραγματευόμαστε την αποφυγή του για συγκεκριμένες καταστάσεις προτείνοντας ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις. Να δείχνουμε ότι κατανοούμε την συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται χωρίς να μπλοκάρουμε τα συναισθήματα του παροτρύνοντας τον άνθρωπο να καταφύγει σε ειδικό θεραπευτή.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

Παράλληλα Μονοπάτια!

Μιλώντας συχνά με ανθρώπους θα ακούσουμε να λένε ότι οι ερωτικές σχέσεις είναι από τις πλέον δύσκολες διαπροσωπικές επαφές. Και ίσως έχουν δίκιο αφού δεν χωρά αμφιβολία ότι όπου υπάρχει έντονη έκφραση συναισθήματος, η συνύπαρξη των ανθρώπων περιπλέκεται έντονα. Αρκετοί είναι οι παράγοντες που συντελούν στην μη ισορροπημένη εξέλιξη μιας ερωτικής σχέσης όπως η έλλειψη σεβασμού και κατανόησης , η αδυναμία διατήρησης της επικοινωνίας, η μη έκφραση των συναισθημάτων. Και κάπου ανάμεσα, θα συναντήσουμε την επιθυμία πολλών συντρόφων να προχωρούν στην δημιουργία παράλληλων σχέσεων.

Οι μελέτες των τελευταίων ετών έχουν δείξει ότι αρκετοί εραστές αναζητούν νέους συντρόφους ακόμα και όταν βρίσκονται σε μια συναισθηματική σχέση. Οι λόγοι που επιλέγουν τον δρόμο των παράλληλων ερωτικών δεσμών είναι πολλοί. Με σαφήνεια θα υποστηρίξουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από την υπάρχουσα σχέση τους και έτσι βαδίζουν προς άλλες γνωριμίες με την ελπίδα ότι τελικά θα βρουν αυτό που ψάχνουν. Η’ αδυνατούν να παραμείνουν πιστοί γιατί νιώθουν εγκλωβισμένοι σε κάθε γνωριμία τους. Εύλογα θα ανακαλύψουν ότι είναι ιδιαιτέρως ενεργητικοί άνθρωποι και με αυτή την λύση εκφράζουν δημιουργικά την ζωντάνια τους. Θα επιζητήσουν νέες περιπέτειες αντιλαμβανόμενοι ότι δεν είναι ευχαριστημένοι με την ποιότητα της ζωής τους. Ενώ, θα πουν ότι η αίσθηση του απαγορευμένου είναι μαγευτική και πολύ εύκολα θα ρισκάρουν για να νιώσουν τα επίπεδα της αδρεναλίνης τους στα ύψη.

Από την άλλη πλευρά η άποψη ενός ειδικού θα κατέληγε στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που έχουν την τάση να προχωρούν στην εναλλαγή και διατήρηση πολλών ερωτικών συντρόφων είναι προσωπικότητες οι οποίες φέρουν κοινά σημεία. Έτσι κάθε φορά που θα παρατηρήσουμε τις εκφάνσεις αυτών των συμπεριφορών εύκολα θα αντιληφθούμε ότι είναι άνθρωποι ανικανοποίητοι, με πολλές αδυναμίες, χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, αισθήματα μειονεξίας, ματαιότητας και μελαγχολικής διάθεσης, λάτρεις του Εγώ οι οποίοι χαρακτηρίζονται από ανωριμότητα και αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων τους. Συχνά, χειρίζονται με ποικίλους τρόπους τους ανθρώπους που επιλέγουν στην ζωή τους για να επιτύχουν τον στόχο τους αδυνατώντας να αντιληφθούν τι μπορεί να προκαλέσει ζημία στους άλλους. Μα πάνω από όλα «παίζουν» με τον ίδιο τον εαυτό τους αφού ζουν διπλές ζωές ακολουθώντας το μονοπάτι της ανειλικρίνειας.

Αντιθέτως, εκείνοι που δέχονται την συμμετοχή σε μια παράλληλη σχέση είναι άτομα που διακρίνονται από αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, ανάγκη για προσκόλληση, αποδοχή από τους άλλους, συχνή καταθλιπτική διάθεση, αδυναμία κρίσης των περιστάσεων, έλλειψη σεβασμού στην ατομικότητα τους και σαφής έκφραση εξαρτητικής συμπεριφοράς.

Όπως και να έχει κάθε άνθρωπος είναι σεβαστός και μοναδικός ως προσωπικότητα, ελεύθερος να επιλέξει τον τρόπο με τον οποίο θα ζήσει. Όμως η απόφαση μας να αρχίσουμε ή να ακολουθήσουμε μια παράλληλη σχέση διαφαίνεται ως έλλειψη σεβασμού αρχικά προς εμάς και κατόπιν εις βάρος των άλλων. Γιατί αν προχωρήσουμε υπό οποιαδήποτε συνθήκη σε αυτήν την επιλογή, θα βιώσουμε το γεγονός να υπάρχουμε σε μια σχέση με πολλούς ανθρώπους κατά την οποία θα απατάμε τον κατεξοχήν σύντροφο μας, ενώ θα γινόμαστε συνένοχοι παίζοντας δευτερεύοντα ρόλο στην ζωή των άλλων.

Γιατί κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αφιερώνει και να δέχεται πλήρως την δέσμευση, την αποκλειστικότητα και την ειλικρίνεια του. Και του αξίζει να αγαπάει και να σέβεται τον εαυτό του τόσο ώστε να μην δέχεται να συμμετέχει σε ένα ψέμα το οποίο αργά ή γρήγορα θα αποβεί καταστροφικό για όλους!

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια