Το Άγχος των Εξετάσεων!

Καθώς η περίοδος των εξετάσεων πλησιάζει, η μελέτη μονοπωλεί τη ζωή των 
συμμετεχόντων ενώ το άγχος συνοδεύει κάθε σκέψη που αφορά τις εξετάσεις αφού τα αποτελέσματα θα κρίνουν την εξέλιξη των σπουδών.

Το άγχος εκδηλώνεται με συγκεκριμένα σωματικά και συναισθηματικά συμπτώματα καθώς και συμπτώματα συμπεριφοράς. Τα σωματικά συμπτώματα του άγχους είναι ο πονοκέφαλος, η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η ταχυκαρδία, η έντονη εφίδρωση, η αϋπνία, οι ορμονικές δυσλειτουργίες, η συχνοουρία, ο πόνος στη κοιλιακή χώρα ή στο στήθος, η δυσκολία στην αναπνοή, οι κρίσεις πανικού.

Ως αγχώδη συναισθηματικά συμπτώματα ορίζουμε το θυμό, το αίσθημα αποτυχίας, την απογοήτευση, την αδυναμία συγκέντρωσης και συγκράτησης πληροφοριών, την έλλειψη ερωτικού ενδιαφέροντος, τις αρνητικές σκέψεις, την ευσυγκινησία και την καταθλιπτική διάθεση.

Ενώ στα συμπτώματα συμπεριφοράς συναντούμε τον εκνευρισμό, την ευεριθιστότητα, την επιθετικότητα, την κατάχρηση τροφής, καπνίσματος και αλκοόλ.

Οι αιτίες εμφάνισης άγχους κατά τη διάρκεια της εξεταστικής περιόδου πηγάζουν κυρίως από τις αυξημένες απαιτήσεις των «σημαντικών άλλων» για τις σπουδές των φοιτητών, τους μη ρεαλιστικούς στόχους που θέτουν οι ίδιοι οι φοιτητές, το φόβο της ενδεχόμενης αποτυχίας, τη χαμηλή αυτόεκτιμηση, τον αρνητικό τρόπο σκέψης και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του φοιτητή.

Είναι λοιπόν πιθανό να συναντήσουμε φοιτητές που αδυνατούν να διαχειριστούν το άγχος τους με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προετοιμαστούν καταλλήλως για τις εξετάσεις ή αν καταφέρουν να προετοιμαστούν ίσως δεν αποδίδουν ικανοποιητικά κατά τη διάρκεια των εξετάσεων.

Είναι αποτελεσματικό πριν από τις εξετάσεις να αφιερώσετε χρόνο ώστε να ακούσετε τον εαυτό σας και να εντοπίσετε την αιτία εκδήλωσης του άγχους. Προγραμματίστε τον χρόνο ανάλογα με τις απαιτήσεις της εξεταστέας ύλης, προχωρήστε σε συχνές επαναλήψεις μόνοι ή με τους συμφοιτητές, ερευνήστε τα θέματα των προηγούμενων εξεταστικών περιόδων για το συγκεκριμένο μάθημα. Κάποιες στιγμές είναι απολύτως φυσιολογικό να μην έχετε διάθεση για μελέτη, αποδεχτείτε το γεγονός και προσπαθήστε να ασχοληθείτε με μια ευχάριστη δραστηριότητα για λίγο.

Αφιερώστε χρόνο για χαλάρωση, σωματική άσκηση και καλή ξεκούραση, προσέχετε ιδιαίτερα τη διατροφή σας και μάθετε να ελέγχετε την αναπνοή σας εισπνέοντας από τη μύτη και εκπνέοντας από το στόμα αργά και σταθερά. Αποφύγετε τις αρνητικές σκέψεις εκτιμώντας αντικειμενικά τη κατάσταση, συζητήστε τους φόβους με τους συμφοιτητές ή τους ανθρώπους που μπορούν να σας καταλάβουν. Έχετε στο μυαλό σας ότι το αποτέλεσμα των εξετάσεων δεν αντιπροσωπεύει την προσωπική αξία αλλά τη προσπάθεια σας η οποία εύκολα μπορεί να επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες όπως η κούραση, η συναισθηματική ένταση, η αρνητική διάθεση.

Οραματιστείτε την επιτυχία.

Την ημέρα των εξετάσεων φροντίστε να βρίσκεσθε εγκαίρως στο αμφιθέατρο. Αναγνωρίστε στον εαυτό σας το δικαίωμα να αισθάνεται άγχος και μην επηρεάζεστε από την ένταση που τυχόν νιώθουν οι συμφοιτητές σας. Μπορείτε να ξεκινήσετε με τα θέματα που γνωρίζετε καλύτερα. Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι μετρώντας τις αναπνοές και κάνοντας θετικές σκέψεις, σταματήστε κάθε αρνητική σκέψη στρέφοντας το μυαλό σας σε οτιδήποτε είναι ικανό να σας ηρεμήσει όπως η εικόνα του ηλιοβασιλέματος σε μια παραλία ή επαναλάβετε μια φράση που σας χαλαρώνει όπως είμαι ήρεμος/ή, όλα θα πάνε καλά. Πριν εγκαταλείψετε το αμφιθέατρο, αφιερώστε χρόνο ώστε να ελέγξετε τα θέματα και τις απαντήσεις σας.

Μετά τις εξετάσεις, εκτιμήστε αντικειμενικά την απόδοση σας. Επιβραβεύστε τον εαυτό σας με μια ευχάριστη δραστηριότητα και δώστε χρόνο σε σας ώστε να ετοιμαστείτε για το επόμενο μάθημα.

Καλή επιτυχία στη προσπάθεια σας!

Βασιλική Γ. Βενέτη, Post Μ.Α.
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

 

Αντιμετωπίζοντας την Αυπνία!

Ως Διαταραχές Ύπνου ορίζονται οι ψυχικές ασθένειες που επηρεάζουν την ομαλή εξέλιξη των σταδίων του ύπνου εμποδίζοντας την διατήρηση μιας αναζωογονητικής ξεκούρασης.

Ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτών των διαταραχών είναι το έντονο άγχος, ο φόβος αποτυχίας της επέλευσης, η αύξηση των καρδιακών παλμών, του μυικού τόνου, της θερμοκρασίας και της περιφερικής αγγειοσύσπασης ενώ παράλληλα παρατηρείται σωρεία ανησυχητικών σκέψεων. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο άνθρωπος που υποφέρει από μια διαταραχή ύπνου αισθάνεται έντονο άγχος το οποίο εκφράζεται με αρνητικές σκέψεις. Στη συνέχεια, οι αρνητικές σκέψεις αυξάνουν τα επίπεδα του φόβου επέλευσης καταλήγοντας σε δυσάρεστες σωματικές αντιδράσεις.

Οι διαταραχές του ύπνου φαίνεται να μαστίζουν συχνότερα τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους, τα άτομα με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και με συγκεκριμένες ψυχικές διαταραχές όπως οι αγχώδεις διαταραχές, ψυχωσικές διαταραχές και διαταραχές διάθεσης.

Η πιο συνηθισμένη διαταραχή ύπνου είναι η πρωτοπαθής αϋπνία

Σύμφωνα με το Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV Text Revision προχωρούμε σε διάγνωση της συγκεκριμένης διαταραχής όταν πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια.

307.42 Πρωτοπαθής Αϋπνία

Α. Το κυρίαρχο ενόχλημα είναι δυσκολία επέλευσης ή διατήρησης του ύπνου ή μη αναζωογονητικός ύπνος για τουλάχιστον ένα μήνα.

Β. Η διαταραχή του ύπνου (ή η συνοδός κόπωση στη διάρκεια της ημέρας) προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας

Γ. Η διαταραχή του ύπνου δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας Ναρκοληψίας, Συνδεόμενης με την Αναπνοή Διαταραχής του Ύπνου, Διαταραχής του Κιρκαδιανού Ρυθμού του Ύπνου η μιας Παραυπνίας.

Δ. Η διαταραχή του ύπνου δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας άλλης ψυχικής διαταραχής (π.χ. Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή, Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, ντελίριο).

Ε. Η διαταραχή δεν οφείλεται στις άμεσες φυσιολογικές δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα) ή γενικής σωματικής κατάστασης.

Τα Αίτια της Πρωτοπαθής Αυπνίας

Ανάμεσα στα αίτια εκδήλωσης της διαταραχής θα συναντήσουμε την κληρονομική προδιάθεση της ασθένειας καθώς και ορισμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανθρώπου όπως είναι οι ψυχοσυγκρούσεις και οι εσωτερικευμένες εντάσεις.

Διάφορες οργανικές δυσλειτουργίες και σωματικές νόσοι ενώ, οι τραυματικές εμπειρίες, διάφορα γεγονότα και ο τρόπος ζωής ενός ανθρώπου μπορεί εύκολα να οδηγήσουν στην πυροδότηση της διαταραχής.

Τεχνικές Αντιμετώπισης της Αυπνίας

Πολλές φορές, η προετοιμασία του ανθρώπινου οργανισμού για την βραδινή ξεκούραση μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της αϋπνίας Είναι λοιπόν ωφέλιμο να αποφεύγουμε την έντονη σωματική άσκηση έως και δύο ώρες πριν από τον βραδινό ύπνο, να τρώμε ελαφριά γεύματα ή να δειπνούμε νωρίς το βράδυ και να μην καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες οινοπνεύματος. Ιδιαίτερα χαλαρωτικό φαίνεται να είναι το χλιαρό ντους αλλά και τα ζεστά ροφήματα όπως το χαμομήλι, το τίλιο και το γάλα καθώς ηρεμούν τους μύες διώχνοντας την σωματική κούραση. Η αποφυγή τόσο της χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή, της παρακολούθησης ταινιών έντονης βίας όσο και η επίλυση των θεμάτων που μας απασχολούν κατά τις βραδινές ώρες μπορούν να ενισχύσουν ενα ξεκούραστο ύπνο.

Τέλος, αν διαμορφώσουμε το υπνοδωμάτιο στο πιο ήσυχο μέρος του σπιτιού μας χωρίς έντονη διακόσμηση, υπερβολικό φωτισμό και φασαρία, αερίζουμε και καθαρίζουμε συχνά τον χώρο που κοιμόμαστε ενώ, δεν πραγματοποιούμε καμία άλλη δραστηριότητα στο κρεβάτι μας πέρα από τον ύπνο και το σεξ επιτυγχάνουμε ένα ήρεμο ύπνο.

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Πρωτοπαθής Αυπνίας

Αν παρ' όλες τις προσπάθειες μας το θέμα της αϋπνίας επιμένει ίσως είναι απαραίτητο να αναζητήσουμε βοήθεια σε κάποιο ειδικό θεραπευτή ο οποίος αφού εκτιμήσει την σημαντικότητα της κατάστασης θα προχωρήσει στις κατάλληλες επεμβατικές τεχνικές ώστε να αποκατασταθεί η ποιότητα του ύπνου μας.

Ο γνωσιακός-συμπεριφορικός θεραπευτής αρχικά θα στοχεύσει στην εδραίωση της θεραπευτικής σχέσης ώστε ο θεραπευόμενος να νιώσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Στη συνέχεια, ο θεραπευτής προχωρώντας σε συμπεριφορικούς χειρισμούς θα εκπαιδεύσει τον θεραπευόμενο στα στάδια εξέλιξης και στο πρόγραμμα του ύπνου, σε αλλαγές των συνηθειών και καλύτερες συνθήκες του ύπνου, σε ένα περισσότερο υγιεινό τρόπο ζωής και διατροφής ενώ, παράλληλα θα εφαρμόσει διάφορες τεχνικές χαλάρωσης και εναλλακτικές επίλυσης των προβλημάτων που τον απασχολούν.

Ενώ, στη γνωσιακή αναδόμηση, ο θεραπευτής θα συνεργαστεί με τον θεραπευόμενο για να

καταγράψουν, να αμφισβητήσουν και να αντικαταστήσουν τις αρνητικές σκέψεις που καταλήγουν σε δυσκολία επέλευσης με περισσότερο λειτουργικές ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της θεραπευτικής διαδικασίας.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Το Σοκ του Γάμου!

Έχουμε ακούσει πολλούς ανθρώπους να υποστηρίζουν ότι η φυσιολογική εξέλιξη της ανθρώπινης φύσης περιλαμβάνει την πραγματοποίηση και διατήρηση ενός πετυχημένου γάμου ο οποίος στοχεύει στην διαιώνιση του είδους μας.

Και δεν χωρά αμφιβολία ότι η ευτυχία του ανθρώπου επηρεάζεται κατά πολύ από την ύπαρξη ενός ερωτικού συντρόφου ο οποίος θα είναι ξεχωριστός και μοναδικός, όπως τον έχουμε ονειρευτεί για να μας προσφέρει όσα επιθυμούμε.

Έτσι λοιπόν στα πρώτα εφηβικά μας χρόνια αρχίζουμε την αναζήτηση του "ιδανικού" ανθρώπου ώστε να αγγίξουμε τον στόχο της μακροχρόνιας συνύπαρξης. Και ίσως τελικά να ανήκουμε στους τυχερούς που κατάφεραν να βρουν εκείνον που έψαχναν και ακόμα καλύτερα να έχουμε ανταλλάξει όρκους αιώνιας αγάπης και συμβίωσης, αλλά πολλά από όσα μας είχαν υποσχεθεί φαίνεται να μην πραγματοποιούνται. Άρα δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνονται δραματικά τα ποσοστά διαζυγίων σχεδόν σε όλο τον κόσμο.

Μα τι πραγματικά επηρεάζει αρνητικά την εξέλιξη ενός γάμου αφού αρχικά όλα φαίνονταν να είναι ονειρεμένα; Μήπως δεν επιλέξαμε τον μοναδικό; Ή ίσως βιαστήκαμε μέσα στον ενθουσιασμό μας να ανέβουμε τα σκαλιά της εκκλησίας;

Είναι γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι σύντροφοι όταν παντρευτούν θεωρούν ότι έχουν ολοκληρώσει την ευτυχία τους και το μόνο που απομένει είναι να απολαύσουν την ηρεμία που τους υπόσχεται η ζωή. Εσφαλμένη πεποίθηση θα σκεφθούμε αφού η παραπάνω άποψη σε καμία περίπτωση δεν θα ωφελήσει, αντιθέτως θα βλάψει επιτυχώς την εξέλιξη της σχέσης.

Πολλές φορές θεωρούμε τον γάμο ως την ιδανική λύση αποφυγής ή επίτευξης συγκεκριμένων καταστάσεων στην ζωή μας πχ δυσάρεστο οικογενειακό περιβάλλον, οικονομική αποκατάσταση, επαγγελματική εξέλιξη, με αποτέλεσμα όταν πλέον συνειδητοποιήσουμε τις αντικειμενικές και συναισθηματικές συνέπειες της επιλογής μας να είναι πολύ αργά.

Σχεδόν συχνά πιστεύουμε ότι ο γάμος θα επηρεάσει τον σύντροφο μας και εκείνος θα αλλάξει πολλές από τις συμπεριφορές που μας ενοχλούν. Ανέφικτο σενάριο θα λέγαμε αφού κανένας άνθρωπος αλλά και καμία κατάσταση δεν είναι ικανά να αναδιαμορφώσουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ανθρώπων εκτός και αν οι ίδιοι το επιθυμούν.

Η έλευση νέων μελών στην οικογένεια, των παιδιών, στην πραγματικότητα αναταράσσει τη δυναμική της συζυγικής σχέσης. Παρατηρούμε λοιπόν το ενδιαφέρον της νέας μητέρας να στρέφεται αποκλειστικά στην φροντίδα των παιδιών αδιαφορώντας για τις επιθυμίες του συζύγου της.

Τέλος, η άποψη ότι ο γάμος στερεοποίει τις καταστάσεις και τους ανθρώπους επηρεάζει σημαντικά την πορεία της έγγαμης συμβίωσης. Είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο να θεωρούμε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο στη ζωή μας αφού οτιδήποτε συμβαίνει χρειάζεται προσπάθεια για να συνεχίσει να υπάρχει.

Βέβαια, από την άλλη πλευρά, υπάρχουν σχέσεις οι οποίες εξελίχτηκαν σε πολύ δυνατούς δεσμούς γάμου και συνεχίζουν να προχωρούν στα επόμενα στάδια της υγιούς εξέλιξης. Ίσως τελικά το μυστικό για τον ονειρεμένο γάμο να κρύβεται μέσα στη ψυχή κάθε ανθρώπου και να είναι αρκετή η συνάντηση με τον άλλον ώστε να καταλήξει σε μια πραγματικά επιτυχημένη συνύπαρξη.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Η Συμβουλευτική Διαδικασία

Κάθε φορά που εμφανίζονται δυσκολίες στη ζωή μας, προσπαθούμε να βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουμε οτιδήποτε μας απασχολεί. Πιθανόν,να συζητήσουμε με κοντινά μας πρόσωπα, να ζητήσουμε βοήθεια ή απλά να στηριχτούμε στις δυνάμεις μας προσπαθώντας να επιλύσουμε τους προβληματισμούς μας. Υπάρχουν όμως στιγμές που δεν είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε όσα συμβαίνουν και η συμβουλή των άλλων ανθρώπων δεν είναι αρκετή, τότε η συμβουλευτική αποδεικνύεται μια από τις καλύτερες επιλογές.

Ο όρος συμβουλευτική διαδικασία περιγράφει την συνεργασία του συμβούλου με άτομα που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές ή βρίσκονται σε σύγχυση και επιθυμούν να τακτοποιήσουν τα θέματα που τους απασχολούν. Η συμβουλευτική διαδικασία είναι οριοθετημένη, καθοδηγητική και εμπιστευτική, υποστηρίζει κρίσεις και επιλύει προβλήματα αφού πρόκειται για μια επαγγελματική σχέση μεταξύ ενός καταρτισμένου συμβούλου και ενός συμβουλευόμενου.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας η οποία έχει σύντομη ή μακροχρόνια διάρκεια, εφαρμόζονται μία ή περισσότερες θεωρίες της ψυχολογίας, τεχνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες οι οποίες θα δώσουν στον συμβουλευόμενο την ευκαιρία να εξερευνήσει και να ανακαλύψει τους τρόπους με τους οποίους θα μεταμορφώσει την ζωή του κάνοντας την περισσότερο ικανοποιητική και δημιουργική. Ενώ, επιτρέπει στο σύμβουλο να είναι μάρτυρας και σύντροφος στην πορεία ενός ανθρώπου που την συγκεκριμένη χρονική στιγμή αντιμετωπίζει τους χειρότερους φόβους και τα πιο σοβαρά διλήμματα του.

Οι Στόχοι της Συμβουλευτικής
Ενόραση. Ο συμβουλευόμενος σταδιακά κατανοεί τις συναισθηματικές δυσκολίες και αυξάνει την ικανότητα να ελέγχει τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές στηριζόμενος στον τρόπο σκέψης του.

Διαπροσωπικές σχέσεις. Ο συμβουλευόμενος επιλέγει και διατηρεί τις σχέσεις με τους σημαντικούς ανθρώπους στην ζωή του.

Αυτογνωσία και Αυτοαποδοχή. Ο συμβουλευόμενος κατανοεί πλήρως τις σκέψεις και τα συναισθήματα του και αποκτά μια πιο θετική αντίληψη για τον εαυτό του.

Αυτοπραγμάτωση. Με την εξέλιξη της συμβουλευτικής συνεργασίας, ο συμβουλευόμενος ενσωματώνει τις πτυχές της προσωπικότητας του που ήταν σε σύγκρουση δρώντας σύμφωνα με τις δυνατότητες του.

Ψυχολογική εκπαίδευση για την επίλυση των προβλημάτων. Ο σύμβουλος παρέχει βοήθεια για την απόκτηση ιδεών και τεχνικών ώστε ο συμβουλευόμενος να αποκτήσει μια γενικότερη ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων.

Απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων. Ο συμβουλευόμενος εκπαιδεύεται στις απαιτούμενες κοινωνικές δεξιότητες για να αγγίξει τους επιθυμητούς στόχους του.

Γνωστική αλλαγή και τροποποίηση συμπεριφοράς. Ο σύμβουλος θα καθοδηγήσει τον συμβουλευόμενο ώστε να αντικαταστήσει τις "παράλογες" πεποιθήσεις, σκέψεις και προβληματικές συμπεριφορές που συνδέονται με τις δυσκολίες του.

Ενδυνάμωση. Ο συμβουλευόμενος θα εφαρμόσει τις δεξιότητες που απέκτησε στη συμβουλευτική διαδικασία για να αποκτήσει τον έλεγχο της ζωής του.

Παραγωγικότητα και κοινωνική δράση. Ο σύμβουλος θα ενισχύσει το ενδιαφέρον του συμβουλευόμενου για τους άλλους και τη συμμετοχή του στο κοινωνικό καλό.

Οι Πρακτικές Εφαρμογές της Συμβουλευτικής.

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα συμβουλευτικών πρακτικών όπως η συμβουλευτική ζευγαριού, ομάδας και οικογένειας και η υποστήριξη ομάδων εργασίας Επίσης, η συμβουλευτική διευκολύνει την διερεύνηση της έννοιας της συνειδητότητας σε κέντρα προσωπικής ανάπτυξης, τη διαχείριση τραυματικών γεγονότων αλλά και τον καθορισμό των νομικών περιορισμών και ηθικών αποφάσεων στον τομέα της τοξικοεξάρτησης.
Ανεξάρτητα από το πλαίσιο εφαρμογής, η συμβουλευτική έχει αποτέλεσμα μονάχα αν ο συμβουλευόμενος επιθυμεί να βοηθηθεί, καλεί και επιτρέπει στον σύμβουλο να αποκτήσει ένα είδος συμβουλευτικής και θεραπευτικής σχέσης μαζί του.

Τα Πιθανά Αποτελέσματα της Συμβουλευτικής Διαδικασίας.
Επίλυση του αρχικού προβλήματος. Ο συμβουλευόμενος κατανόησε αποδέχτηκε και ενήργησε ώστε να αλλάξει την κατάσταση που δημιούργησε το πρόβλημα.

Μάθηση. Ο συμβουλευόμενος απέκτησε νέες γνώσεις, δεξιότητες και στρατηγικές που θα τον βοηθήσουν να διαχειριστεί παρόμοιες δυσκολίες στο μέλλον.

Κοινωνική ενσωμάτωση. Η συμβολή του συμβολευόμενου στην ευημερία των άλλων και η εφαρμογή των δεξιοτήτων του για την προαγωγή του κοινωνικού συμφέροντος.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία Ζευγαριών

Αν και η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία εφαρμόζεται κυρίως στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών ωστόσο έχει αποδειχτεί ερευνητικά ότι αποδίδει εξίσου αποτελεσματικά στην διαχείριση θεμάτων και προβληματισμών που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της συμβίωσης ενός ζευγαριού.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία ζευγαριών εφαρμόζεται κυρίως σε θέματα σεξουαλικής φύσης, επικοινωνίας, αποξένωσης, ανησυχίας, έλλειψης σεβασμού καθώς και υποτίμησης του άλλου. Επίσης είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη όταν παρατηρείται επιθυμία υπερβολικού ελέγχου και παγίδευσης ανάμεσα στους συντρόφους.

Η βασική ιδέα της γνωσιακής-συμπεριφορικής θεωρίας υποστηρίζει ότι το ζευγάρι ενεργεί αμοιβαία σε μια πηγή θετικής ενίσχυσης. Δηλαδή, στο διάστημα της πρώτης γνωριμίας και του φλερτ, υπάρχουν υψηλά επίπεδα θετικής ενίσχυσης και ανταμοιβής ανάμεσα στο ζευγάρι τα οποία επηρεάζουν σημαντικά τη δυναμική της σχέσης.

Καθώς το ζευγάρι εξελίσσεται, ζει μαζί και μεγαλώνει τα παιδιά, ο βαθμός ανταμοιβής μειώνεται ενώ οι συμβιβασμοί, το άγχος, και κόστος της σχέσης αρχίζουν να εμφανίζονται. Κατά συνέπεια, παρατηρείται απώλεια της ικανοποίησης δημιουργώντας εμπόδια στην επικοινωνία, την επίλυση των προβλημάτων και την σεξουαλική έκφραση του ζευγαριού.

Υπό αυτές τις συνθήκες, ο θεραπευτής εστιάζεται στην ανεύρεση διεξόδων για την αλλαγή της συμπεριφοράς των συντρόφων αναζητώντας τα πρότυπα στα οποία στηρίζεται η δομή της σχέσης. Καλείται να υποστηρίξει ένα δυσλειτουργικό σύστημα και όχι ένα άτομο το οποίο αντιμετωπίζει διαπροσωπικά θέματα. Συνεπώς, το πρόβλημα ορίζεται ως θέμα του ζευγαριού και όχι ως πρόβλημα του ενός από τους δύο.

Αρχικά, ο θεραπευτής πραγματοποιεί μια ξεχωριστή συνεδρία για τον καθένα ή ξεκινά με μια κοινή συνεδρία παραμένοντας αμερόληπτος. Ακούγοντας προσεκτικά τους συντρόφους, ανακαλύπτει τι πραγματικά σημαίνει το πρόβλημα για το καθένα

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευτής διερευνά τα βαθύτερα ζητήματα και καθοδηγεί το θεραπευόμενο ζευγάρι ώστε να καθορίσουν τις εναλλακτικές επιλογές οι οποίες θα αντικαταστήσουν τις παλιές συμπεριφορές με περισσότερο λειτουργικές

Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί ο θεραπευτής δεν διαφέρουν από εκείνες που έχουμε συνηθίσει να συναντάμε στα επεμβατικά στάδια της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Άρα το ζευγάρι θα προχωρήσει στην χρήση συμφωνητικών, το παίξιμο ρόλων αλλά και οποιαδήποτε άλλη τεχνική είναι ικανή να τους βοηθήσει να επιτύχουν τον στόχο της θεραπευτικής διαδικασίας απελευθερώνοντας την επικοινωνία ανάμεσα τους.

Βασιλική Βενέτη

Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Η Θεραπεία των Σωματόμορφων Διαταραχών

Ως Σωματόμορφες Διαταραχές ορίζονται οι ψυχικές διαταραχές με κύριο χαρακτηριστικό την εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων που καταλήγουν σε αίσθημα πόνου. Τα σωματικά συμπτώματα που εκδηλώνονται δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια, δεν είναι αποτέλεσμα χρήσης τοξικών ουσιών και δεν μπορούν να εξηγηθούν στα πλαίσια μιας άλλης ψυχικής διαταραχής πχ διαταραχή πανικού με ή χωρίς αγοραφοβία. Το άτομο δεν εμφανίζει προσποιητά τα συμπτώματα ενώ όσο πιο έντονα είναι, τόσο περισσότερο επηρεάζεται η λειτουργικότητα του.

Σύμφωνα με το DSM-IV-TR οι σωματομόρφες διαταραχές διαχωρίζονταιστις ακόλουθες ψυχικές διαταραχές:
300.81 Σωματοποιητική Διαταραχή
Α. Ιστορικό πολλών σωματικών ενοχλημάτων που αρχίζουν πριν την ηλικία των 30 ετών, επιμένουν για μια περίοδο αρκετών ετών και έχουν σαν αποτέλεσμα την αναζήτηση θεραπείας ή σημαντική έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Β. Θα πρέπει να πληρούται το καθένα από τα ακόλουθα κριτήρια, ενώ τα επί μέρους συμπτώματα εμφανίζονται οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της διαταραχής:

1.τέσσερα συμπτώματα πόνου: ιστορικό πόνου που συνδέεται με τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές εντοπίσεις ή λειτουργίες (π.χ. κεφαλή, κοιλιακή περιοχή, ράχη, αρθρώσεις, άκρη, θώρακας, πρωκτός, κατά τη διάρκεια της έμμηνης ρήσης, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής ή κατά τη διάρκεια της ούρησης)

2.δύο γαστρεντερικά συμπτώματα: ιστορικό τουλάχιστον δύο γαστρεντερικών συμπτωμάτων εκτός του πόνου (π.χ. ναυτία, φούσκωμα, έμετοι εκτός αν εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διάρροια ή δυσανεξία αρκετών διαφορετικών τροφών)

3.ένα σεξουαλικό σύμπτωμα: ιστορικό τουλάχιστον ενός σεξουαλικού ή αναπαραγωγικού συμπτώματος εκτός του πόνου (π.χ. σεξουαλική αδιαφορία, δυσλειτουργία της στύσης ή της εκσπερμάτισης, ακανόνιστες περίοδοι έμμηνης ρήσης, υπερβολική αιμορραγία κατά την έμμηνη ρύση, έμετοι σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης)

4.ένα ψευδονευρολογικό σύμπτώμα: ιστορικό τουλάχιστον ενός συμπτώματος ελλείμματος που υποδεικνύει μια νευρολογική κατάσταση, η οποία δεν περιορίζεται σε πόνο (συμπτώματα μετατροπής όπως έκπτωση του συντονισμού των κινήσεων ή της ισορροπίας, παράλυση ή εντοπισμένη αδυναμία, δυσκολία κατάποσης ή κόμπος στο λαιμό, αφωνία, επίσχεση ούρων, ψευδαισθήσεις, απώλεια της αίσθησης της αφής ή του πόνου, διπλωπία, τύφλωση, κώφωση, σπασμοί’ αποσυνδετικά συμπτώματα όπως αμνησία, ή απώλεια της συνείδησης εκτός της λιποθυμιάς)

Γ. Είτε το (1) είτε το (2):
1. μετά την κατάλληλη διερεύνηση, κανένα από τα συμπτώματα του Κριτηρίου Β δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως με μία γνωστή γενική σωματική κατάσταση ή τις άμεσες δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα)

2. όταν υπάρχει μια συνδεόμενη γενική σωματική κατάσταση, τα σωματικά ενοχλήματα ή η συνεπαγόμενη κοινωνική ή επαγγελματική έκπτωση είναι περισσότερα από ό,τι θα αναμενόταν από το ιστορικό, τη φυσική εξέταση ή τα εργαστηριακά ευρήματα

Δ. Τα συμπτώματα δεν παράγονται σκόπιμα ή σαν αποτέλεσμα προσποίησης (όπως στην Προσποιητή Διαταραχή ή την Υπόκριση).

300.81 Αδιαφοροποίητη Σωματόμορφη Διαταραχή
Α. Ένα ή περισσότερα σωματικά ενοχλήματα (π.χ. κόπωση, ανορεξία, ενοχλήματα από το γαστρεντερικό ή το ουροποιητικό σύστημα).

Β. Είτε το (1) είτε το (2):
1. μετά την κατάλληλη διερεύνηση, τα συμπτώματα δεν μπορούν να εξηγηθούν πλήρως με μία γνωστή γενική σωματική κατάσταση ή τις άμεσες δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα)

2. όταν υπάρχει μια συνδεόμενη γενική σωματική κατάσταση, τα σωματικά ενοχλήματα ή η συνεπαγόμενη κοινωνική ή επαγγελματική έκπτωση είναι περισσότερα από ό,τι θα αναμενόταν από το ιστορικό, τη φυσική εξέταση ή τα εργαστηριακά ευρήματα

Γ. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας
Δ. Η διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον 6 μήνες.

Ε. Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή (π.χ. άλλη Σωματόμορφη Διαταραχή, Σεξουαλική Δυσλειτουργία, Διαταραχή της Διάθεσης, Αγχώδη Διαταραχή, Διαταραχή του Ύπνου ή Ψυχωτική Διαταραχή).

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν παράγονται σκόπιμα ή σαν αποτέλεσμα προσποίησης (όπως στην Προσποιητή Διαταραχή ή την Υπόκριση).

300.11 Διαταραχή Μετατροπής
Α. Ένα ή περισσότερα συμπτώματα ή ελλείμματα που επιδρούν στην εκούσια κινητική ή στην αισθητηριακή λειτουργία και υποδεικνύουν την ύπαρξη μιας νευρολογικής ή άλλης γενικής σωματικής κατάστασης.

Β. Κρίνεται ότι με το σύμπτωμα ή το έλλειμμα συνδέονται ψυχολογικοί παράγοντες, επειδή συγκρούσεις ή άλλοι στρεσογόνοι παράγοντες προηγούνται της έναρξης ή της παρόξυνσης του συμπτώματος ή του ελλείμματος.

Γ. Το σύμπτωμα ή το έλλειμμα δεν παράγεται σκόπιμα ή σαν αποτέλεσμα προσποίησης (όπως στην Προσποιητή Διαταραχή ή την Υπόκριση).

Δ. Το σύμπτωμα ή το έλλειμμα δεν μπορεί να εξηγηθεί πλήρως μετά την κατάλληλη διερεύνηση, με μία γνωστή γενική σωματική κατάσταση ή με τις άμεσες δράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσία κατάχρησης, φάρμακα), ή σαν πολιτισμικά καθιερωμένη συμπεριφορά ή εμπειρία.

Ε. Το σύμπτωμα ή το έλλειμμα προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

ΣΤ. Το σύμπτωμα ή το έλλειμμα δεν περιορίζεται σε πόνο ή σεξουαλική δυσλειτουργία, δεν εμφανίζεται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της πορείας Σωματοποιητικής Διαταραχής και δεν εξηγείται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή.

Προσδιορίστε τον τύπο του συμπτώματος ή του ελλείμματος:
Με Κινητικό Σύμπτωμα ή Έλλειμμα (π.χ. έκπτωση του συντονισμού των κινήσεων ή της ισορροπίας, παράλυση ή εντοπισμένη αδυναμία, δυσκολία κατάποσης ή «κόμπος στο λαιμό», αφωνία και επίσχεση ούρων)

Με Αισθητηριακό Σύμπτωμα ή Έλλειμμα (π.χ. απώλεια της αφής ή της αίσθησης του πόνου, διπλωπία, τύφλωση, κώφωση και ψευδαισθήσεις)

Με Σπασμούς: περιλαμβάνει σπασμούς ή επιληπτικές κρίσεις με εκούσια κινητικά ή αισθητηριακά συστατικά

Με Μικτή Εμφάνιση: αν υπάρχουν συμπτώματα από περισσότερες από μια κατηγορίες

Διαταραχή Πόνου
Α. Η προεξάρχουσα εστία της κλινικής εικόνας είναι πόνος σε μία ή περισσότερες ανατομικές περιοχές, επαρκούς βαρύτητας, ώστε να δικαιολογεί κλινική προσοχή.

Β. Ο πόνος προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Γ. Οι ψυχολογικοί παράγοντες κρίνεται ότι έχουν σημαντική συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου.

Δ. Το σύμπτωμα ή το έλλειμμα δεν παράγεται σκόπιμα ή σαν αποτέλεσμα προσποίησης (όπως στην Προσποιητή Διαταραχή ή την Υπόκριση).

Ε. Ο πόνος δεν εξηγείται καλύτερα με Διαταραχή της Διάθεσης, Αγχώδη ή Ψυχωτική Διαταραχή και δεν πληροί τα κριτήρια της Δυσπαρεύνειας)

Κωδικοποιήστε ως εξής:

307.80 Διαταραχή Πόνου Συνδεόμενη Με Ψυχολογικούς Παράγοντες
Οι ψυχολογικοί παράγοντες κρίνεται ότι έχουν τη μείζονα συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου. (Αν είναι παρούσα μια γενική σωματική κατάσταση, αυτή δεν έχει μείζονα συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου). Η διάγνωση αυτού του τύπου της Διαταραχής Πόνου δεν τίθεται όταν πληρούνται επίσης τα κριτήρια της Σωματοποιητικής Διαταραχής.
Προσδιορίστε αν:
Οξεία: διάρκεια μικρότερη των 6 μηνών
Χρόνια: διάρκεια 6 μηνών ή περισσότερο

307.89 Διαταραχή Πόνου Συνδεόμενη και Με Ψυχολογικούς Παράγοντες και Με Γενική Σωματική Κατάσταση
Τόσο οι ψυχολογικοί παράγοντες, όσο και μια γενική σωματική κατάσταση κρίνεται ότι έχουν σημαντική συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου. Η συνδεόμενη γενική σωματική κατάσταση ή η ανατομική περιοχή του πόνου (βλ. στη συνέχεια) κωδικοποιείται στον Άξονα ΙΙΙ.
Προσδιορίστε αν:
Οξεία: διάρκεια μικρότερη των 6 μηνών
Χρόνια: διάρκεια 6 μηνών ή περισσότερο

Σημείωση: Η ακόλουθη διαταραχή δεν θεωρείται ψυχική διαταραχή και περιλαμβάνει εδώ για τη διευκόλυνση της διαφορικής διάγνωσης.

Διαταραχή Πόνου Συνδεόμενη Με Γενική Σωματική Κατάσταση Μια γενική σωματική κατάσταση έχει τη μείζονα συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου. (Αν είναι παρόντες ψυχολογικοί παράγοντες, κρίνεται ότι αυτοί δεν έχουν μείζονα συμμετοχή στην έναρξη, τη βαρύτητα, την επιδείνωση ή τη συντήρηση του πόνου). Ο διαγνωστικός κωδικός του πόνου επιλέγεται με βάση τη συνδεόμενη γενική σωματική κατάσταση αν αυτή έχει ταυτοποιηθεί (βλ. Παράρτημα G), ή την ανατομική θέση του πόνου, αν δεν έχει ακόμη σαφώς ταυτοποιηθεί η υποκείμενη γενική σωματική κατάσταση για παράδειγμα οσφύς (724.2), ισχίο (724.3), πύελος (625.9), κεφαλαλγία (784.0), πρόσωπο (784.0), θώρακας (786.50), αρθρώσεις (719.4), οστά (733.90), κοιλιά (789.0), μαστοί (611.71), νεφροί (788.0), αυτιά (388.70), οφθαλμοί (379.91), λαιμός (784.1), δόντια (525.9) και ουροποιητικό (788.0)

300.7 Υποχονδρίαση
Α. Ενασχόληση του ατόμου με φόβους ή την ιδέα ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια που βασίζονται στην παρερμηνεία σωματικών συμπτωμάτων.

Β. Η ενασχόληση επιμένει παρά την κατάλληλη ιατρική αξιόλογηση και καθησύχαση.

Γ. Η πεποίθηση στο Κριτήριο Α δεν έχει παραληρητική ένταση (όπως στο Σωματικό Τύπο της Παραληρητικής Διαταραχής) και δεν περιορίζεται σε εστιασμένη ανησυχία για την εμφάνιση (όπως στη Σωματοδυσμορφική Διαταραχή).

Δ. Η ενασχόληση προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Ε. Η διάρκεια της διαταραχής είναι τουλάχιστον 6 μήνες.

ΣΤ. Η ενασχόληση δεν εξηγείται καλύτερα με Γενικευμένη Αγχώδη Διαταραχή, Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Διαταραχή Πανικού, ένα Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο, Άγχος Αποχωρισμού ή άλλη Σωματόμορφη Διαταραχή.

Προσδιορίστε αν:
Με Φτωχή Εναισθησία: αν στο μεγαλύτερο διάστημα κατά τη διάρκεια του τρέχοντος επεισοδίου, το άτομο δεν αναγνωρίζει ότι η ανησυχία ότι έχει μια σοβαρή ασθένεια είναι υπερβολική ή παράλογη.

300.7 Σωματοδυσμορφική Διαταραχή
Α. Ενασχόληση με ένα φανταστικό ελάττωμα στην εμφάνιση. Αν είναι παρούσα μια μικρή σωματική ανωμαλία, η ανησυχία του ατόμου είναι σαφώς υπερβολική.

Β. Η ενασχόληση προκαλεί κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της κοινωνικής, επαγγελματικής ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

Γ. Η ενασχόληση δεν εξηγείται καλύτερα με άλλη ψυχική διαταραχή (π.χ. δυσαρέσκεια με το σχήμα και το μέγεθος του σώματος σε Ψυχογενή Ανορεξία).

300.81 Σωματόμορφη Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς
Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει διαταραχές με σωματόμορφα συμπτώματα οι οποίες δεν πληρούν τα κριτήρια οποιασδήποτε ειδικής Σωματόμορφης Διαταραχής. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν

1.Ψευδοκύηση: μια ψευδής πεποίθηση εγκυμοσύνης, η οποία συνοδεύεται από αντικειμενικά σημεία εγκυμοσύνης, τα οποία είναι δυνατό να περιλαμβάνουν μεγέθυνση της κοιλίας (αν και ο ομφαλός δεν εκστρέφεται), μειωμένη έμμηνη ρύση, αμηνόρροια, υποκειμενική αίσθηση κινήσεων του εμβρύου, ναυτία, διόγκωση και εκκρίσεις των μαστών και εργώδεις πόνους την αναμενόμενη ημερομηνία τοκετού. Είναι δυνατό να υπάρχουν ενδοκρινικές αλλαγές, αλλά το σύνδρομο δεν μπορεί να εξηγηθεί με μια γενική σωματική κατάσταση που προκαλεί ενδοκρινικές αλλαγές (π.χ. ένας ορμονοεκκριτικός όγκος).

2.Μία διαταραχή με μη ψυχωτικά υποχονδριακά συμπτώματα και με διάρκεια μικρότερη των 6 μηνών.

3.Μία διαταραχή με ανεξήγητα σωματικά ενοχλήματα (π.χ. κόπωση ή σωματική αδυναμία), τα οποία δεν οφείλονται σε άλλη ψυχική διαταραχή, διάρκειας μικρότερης των 6 μηνών.

Οι Αιτίες των Σωματόμορφων Διαταραχών
Αναζητώντας πιθανές αιτίες για την πυροδότηση των σωματόμορφων διαταραχών είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα συναντήσουμε την πιθανότητα κληρονομικής προδιάθεσης της εκάστοτε διαταραχής. Επίσης εξίσου σημαντική είναι η επίδραση συγκεκριμένων νευρολογικών δυσλειτουργιών καθώς και η παρουσία περιβαλλοντικών αιτιών και ψυχολογικών εμπειριών.
Ο Φαύλος Κύκλος των Σωματόμορφων Διαταραχών
Στα πλαίσια των διαταραχών, το άτομο διακατέχεται από έντονο άγχος το οποίο ενισχύει τα ήδη αυξημένα επίπεδα ένταση καταλήγωντας στην εμφάνιση του πόνου.

Η Θεραπεία των Σωματόμορφων Διαταραχών
Σε ορισμένες περιπτώσεις σωματόμορφων διαταραχών, ο θεραπευόμενος παραπέμπεται σε ψυχίατρο ώστε να συνταγογραφηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική αγώγη η οποία στοχεύει στην άμεση ανακούφιση της έντασης των σωματικών συμπτωμάτων. Συνήθως, ο θεραπεύομενος θα ακολουθήσει σχήματα αντικαταθλιπτικών και αγχολυτικών σκευασμάτων.

Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία
Ο γνωσιακός-συμπεριφορικός θεραπευτής συνεργάζεται με τον θεραπευόμενο ώστε από την μια πλευρά εφαρμόζωντας τις κατάλληλες τεχνικές αμφισβήτησης να αναδιαμορφώσουν τον δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης με περισσότερο ρεαλιστικό ενώ από την άλλη να μειώσουν την ένταση των σωματικών συμπτωμάτων με συγκεκριμένους συμπεριφορικούς χειρισμούς μέσα σε κλίμα ασφάλειας και εμπιστοσύνης.

Βασιλική Βενέτη
Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια